İstihdamın anahtarı güneş enerjisi

Raşit Kırkağaç / İstanbul

Küresel yenilenebilir enerji yatırımları artmaya devam ederken bu artış istihdamda itici güç olarak karşımıza çıkıyor. IRENA’nın son raporuna göre, 2023 yılında yenilenebilir enerji sektöründeki istihdam oranı bir önceki yıla göre yüzde 18,2 artarak 13,7 milyondan 16,2 milyona yükseldi. Rapora göre istihdam artışının yaklaşık yüzde 46’sı rüzgar ve güneş kurulumlarının en fazla gerçekleştirildiği Çin’de oldu. Güneş enerjisi sektörü 2023 yılında 7,1 milyonla istihdam artışında tüm yenilenebilir enerji kaynaklarını geride bırakırken bu istidamın 4,6 milyonu Çin’den geldi. IRENA raporuna göre yenilenebilir enerji sektöründe Türkiye 2023 yılında toplamda 46 bin 100 kişiye istihdam sağlarken, bu rakamın yaklaşık 41 bini güneş enerjisi sektöründe 5 bin 100’ü rüzgar enerjisi sektöründe gerçekleşti. Düşünce kuruluşu Solar3GW’ın Haziranda yayınladığı ‘Türkiye Güneş Enerjisi Sektöründe İstihdam’ raporuna göre 2023 yılı itibarıyla güneş enerjisi sektöründe 37 bin kişiye istihdam sağlandığı, bu sayının kamu, dağıtım şirketleri, belediyeler ve alt yükleniciler tarafında çalışanlar da eklendiğinde, en az yüzde 10- 15 daha fazla olacağı tahmin ediliyor.

ÇİN, GÜNEŞ ENERJİSİ İSTİHDAMINDA İLK SIRADA

Raporlara göre temiz enerji yatırımlarında Çin 2023 yılında da liderliğini sürdürmeye devam ediyor. Çin, 2023 yılında yenilenebilir enerjiye yaklaşık 890 milyar dolar yatırım yaparak 2022’ye göre bu alandaki yatırımlarını yüzde 40 artırdı. Bu yatırımların 352 milyar doları güneş enerjisi üretimi ve üretim kapasitesinde gerçekleşirken 108 milyar doları rüzgarda, 83 milyar doları hidroelektrikte, 115 milyar doları enerji depolamada ve 76 milyar doları iletim şebekelerinde gerçekleşti. Çin’in şebeke yatırımları 2022 yılında diğer tüm ülkeleri de geride bıraktı. Çin siyasi liderliği yenilenebilir enerjide özellikle PV, elektrikli araçlar ve pilleri ekonominin en önemli taşıyıcısı olarak görüyor. Bunun en büyük göstergelerinden biri de 2023 yılında temiz enerji yatırımlarının Çin’in gayri safi yurt içi hasılası büyümesinin yüzde 40’ını oluşturmasıyla öne çıkıyor. Tedarik zinciri ve düşük fiyatlar Çinli üreticilerin yenilenebilir enerji ekipmanlarında küresel talebin yüzde 65’inden fazlasını karşılamasına olanak sağlıyor. 2019 – 2023 yılları arasında yenilenebilir enerjide ihracatın yüzde 53’ü pillerden ve yüzde 45’i güneş modüllerinden oluştu. Bununla birlikte Çinli üreticiler PV alanında çoğunlukla yurt dışında yatırım yapıyor. CRES’e göre Çin yenilenebilir enerji istihdamının 7,39 milyona yükseldiği tahmin edilirken, istihdamın 2022 yılında 2,76 milyon kişiden 2023 yılında yüzde 66’lık bir sıçrama yakalayarak 4,59 milyona yükseldiği görülüyor.

ABD’DE ÜRETİM KAPASİTESİ 2026’YA KADAR 10 KAT ARTABİLİR

ABD’deki göstergelere bakıldığında 2022 Enflasyon Azaltma Yasası ve 2021 İkili Altyapı Yasası ekipman üretimi, depolama, şebeke genişlemesi, elektrikli araçlar madencilik ve enerji dönüşümü için gerekli minerallerin işlenmesi gibi konularda büyük yatırım beklentilerine yol açtı. ABD, 2023 yılında yaklaşık (rekor düzeyde sayılabilecek) 24,8 GW yeni güneş enerjisi panel kapasitesi kurdu. Şirketlerin planlanan yatırımlarına bakıldığında 2026 yılına kadar ABD modül üretim kapasitesinin neredeyse 10 kat artması bekleniyor. National Solar Jobs Census’a göre güneş enerjisinin 2023 yılında ABD’de 279 bin 447 kişiye istihdam sağladığı görülüyor.

AB İSTİHDAMDA ÇİN’İN GERİSİNDE

PV’de Avrupa ülkeleri 2023 yılında yaklaşık 54,3 GW’lık yeni kapasite kurdu. 2021 yılı verilerine bakıldığında bu durumun 2 kat arttığını görebiliriz. 54,3 GW’lık kapasitede AB üyesi 27 ülkenin payı 51 GW oldu. 2020 yılından bu yana ciddi şekilde artan güneş enerjisi istihdamı 2023 yılında IRENA raporuna göre 757 bine ulaştı. Güneş enerjisi istihdamında Almanya ilk sırada yer aldı. İtalya’da istihdam ikiye katlanırken, Avusturya ve Bulgaristan’da inşaat ve kurulum faaliyetlerindeki önemli büyüme ciddi istihdama yol açtı. Buna rağmen Polonya ve İspanya’da yeni kurulumlardaki düşüşler, bahsedilen ülkelerin iş gücünü küçülttü. Çinli tedarikçilerle fiyat konusunda rekabet edemeyen Avrupa’da modül üretimi 2022’de 9 GW’tan 2023’te 1 GW’a kadar düştü. Panel kapasitesinde Çin’den AB’ye ithalat 2017’de 1,7 GW olurken bu rakam 2023’te rekor seviyede yükselerek 101,6 GW’a yükseldi. Ağustos 2023 ile 2024 başı arasında, güneş PV tedarik zincirindeki sekiz Avrupa şirketi iflas başvurusunda bulundu, üretimi durdurdu veya fabrikaları kapattı. Systovi (Fransa), Meyer Burger (İsviçre) ve REC Group (Norveç) fabrikalarını kapattı. Meyer Burger, Almanya’da bir modül fabrikasını kapattı ve 400 çalışanı işten çıkardı. İngot üreticisi Norwegian Crystals, Ağustos 2023’te iflas etti. Her ne kadar Avrupa Komisyonu PV üretim endüstrisinde birkaç yıl içinde 30 GW hedefiyle bir iş büyümesi düşünse de Çin baskısı bunun gerçekleşmesini geciktirecek gibi duruyor.

TÜRKİYE’DE YEŞİL İSTİHDAMDA GÜNEŞ ÖNDE

Türkiye, 11,3 GW’lık üretim kapasitesiyle dünyanın en büyük 20 PV üreticisi arasında yer alırken 2023 yılında 1,9 GW’lık rekor kapasite ekledi. Verilere bakıldığında modül üretim kapasitesi, 2020’de 5,2 GW’tan 3 kat artarak 2023’te 15,2 GW’a çıktı. 2023 yılında hücre üretimi 1,5 GW, wafer kapasitesi ise 1,2 GW oldu. IRENA raporuna göre 2023 yılında Türkiye’de 41 bin güneş ve 5 bin 100 rüzgar enerjisi istihdamı yaratıldığı görülüyor. Düşünce kuruluşu Solar3GW’ın raporuna göre, 2023 yıl itibarıyla güneş enerjisi sektörünün yaklaşık 37 bin kişiye istihdam sağladığı belirtiliyor. Bu sayının, kamu, dağıtım şirketleri, belediyeler ve alt yükleniciler tarafında çalışanlar da eklendiğinde, en az yüzde 10-15 daha fazla olacağı tahmin ediliyor. Türkiye’de şimdiye kadar sektörel iş gücünün yetişmesinde itici güç, lisanssız elektrik üretim projeleri oldu. Bu projeler, 2019 öncesi ticari motivasyonla hayata geçirilen yatırımlar iken, 2019 sonrasında öz tüketim odaklı, ağırlıklı olarak ticari ve endüstriyel segmentte gerçekleştirilen projeler olarak nitelik değiştirdi. Kurulum ve bakım iş kollarında işe alımlarda güçlük yaşandığı belirtilen raporda ilk sebebin sektör odaklı bilgi birikimi olduğu belirtildi. Raporda ayrıca çatı GES potansiyelinin yüksek olduğu ve bu segmentin desteklenmediği için gelişme göstermediği üzerinde de duruldu.