İHTAR ETKiSi

2019 yılında yapılan ve petrol ve LPG piyasalarının denetim ve ceza sisteminde adeta devrim niteliği taşıyan değişiklikler meyvesini verdi. Niteliği itibariyle düzeltme imkanı olan binlerce işlem soruşturmaya gerek kalmadan ihtar mekanizmasıyla çözüldü.

AMACINA ULAŞTI

Düzenlemelerin üzerinden yaklaşık iki yıllık bir süre geçti. Bu süre sonunda görüldü ki, uygulama amacına uygun bir şekilde ilerliyor. Geçmişte, düzeltilme imkanı olduğu, herhangi bir kamu zararına yol açmadığı, kaçakçılık kapsamında olmadığı halde, binlerce lira para cezası ile cezalandırılan, kamunun iş yükünü arttıran binlerce fiil ihtar yoluyla çözüme kavuşturuldu. Bu durum, son iki yılda bayilere verilen ceza miktarlarına da düşüş olarak yansımış durumda. 

HABERİN DEVAMI…

PETROL VE LPG PİYASASINA İHTAR ETKİSİ

2019 yılında yapılan ve petrol ve LPG piyasalarının denetim ve ceza sisteminde adeta devrim niteliği taşıyan değişiklikler meyvesini verdi. Niteliği itibariyle düzeltme imkânı olan binlerce işlem soruşturmaya gerek kalmadan ihtar mekanizmasıyla çözüldü. 

Şimdi filmi biraz başa saralım. Petrol Piyasası Kanunu’nun hazırlık aşamasında, cezalarla ilgili düzenlemeler yapılırken, her kesimin talebiyle  -ki buna bizzat sektör oyuncuları da dahil- çok ağır cezalar getirildi. Burada asıl amaç kaçakçılıkla mücadeleydi. Ancak zaman içinde uygulamada suç-ceza orantısı anlamında bazı sıkıntılar olduğu görüldü. Dolayısıyla buna ilişkin yeni yasal düzenleme ihtiyacı ortaya çıktı. Özellikle doğal gaz ve elektrik piyasalarında olduğu gibi, bazı durumlarda soruşturmaya veya cezalandırmaya gerek kalmaksızın uygulanacak bir ihtar mekanizmasının oluşturulması gündeme geldi. Bu doğrultuda EPDK’nın öncülüğünde oluşturulan taslak çalışma, siyasi otorite tarafından yasa haline getirildi ve 28 Şubat 2019’da Resmi Gazete’de yayınlanan kanun değişiklikleri ve hemen ardından EPDK’nın ikincil mevzuat düzenlemeleriyle, petrol ve LPG piyasalarının denetim süreçlerinde önemli değişikliklere gidildi. Buna göre, mevzuata aykırı eylemler niteliği itibariyle üç gruba ayrıldı. Neydi bunlar: 

• Düzeltme imkanı olan fiiller 

• Düzeltme imkanı olmayan fiiller ve

• Akaryakıt kaçakçılığı kapsamına giren fiiller…

Düzeltme imkanı olan fiiller için, muhatabı soruşturma açmadan uyaracak ve ihlalin giderilmesini sağlayacak ihtar mekanizması getirildi. 

Peki, uygulama nasıl yapılıyor?

Kurul tarafından belirlenen niteliği itibarıyla düzeltme imkânı olan fiiller için ilgili lisans sahibine, 30 gün içerisinde aykırılığın giderilmesi veya tekrar edilmemesi, aksi halde hakkında geçici durdurma yapılabileceği ihtar ediliyor ve durum tutanakla veya yazılı olarak kayıt altına alınıyor.

Lisans sahibi, bu süre sonunda, mevzuata aykırı fiilin düzeltilip düzeltilmediği bilgisini veriyor. Eğer bu bilgi verilmezse, EPDK veya ilgili kuruluş tarafından tespit yapılıyor. Eğer mevzuata aykırılık giderilmişse bu durum tutanak altına alınarak işlem tamamlanıyor. Böylece soruşturmaya veya herhangi bir idari yaptırıma gerek kalmıyor. Eski sistemde ise inceleme ve soruşturma aşamalarına müteakip, en küçük bir aksaklık için bile kanun gereği binlerce liralık idari yaptırımlar uygulanabiliyordu.

Peki, ihtar süresi sonunda mevzuata aykırılık giderilmezse ne oluyor?

Verilen ihtar süresi sonunda mevzuata aykırı durumu devam ettirenlerin ilgili piyasa faaliyeti 60 gün süre ile geçici olarak durduruluyor. Bu süre içerisinde mevzuata aykırılık giderilince geçici durdurma işlemi hemen kaldırılıyor. Geçici durdurma süresi sonunda tespit edilen aykırılıklar giderilmezse, faaliyetin durdurulmasına devam edilerek soruşturma başlatılıyor. Soruşturma sonuçlanana veya mevzuata aykırılık giderilinceye kadar faaliyetin durdurulmasına devam ediliyor ve gerekli idari yaptırımlar uygulanıyor. 

Niteliği itibarıyla düzeltme imkânı olan fiilin tespit tarihinden itibaren iki yıl içerisinde tekrar edilmesi halinde ise ihtar işlemi uygulanmaksızın ilgili piyasa faaliyeti altmış gün süre ile geçici olarak durduruluyor. Yine burada da geçici durdurmayı gerektiren mevzuata aykırılık giderilince geçici durdurma işlemi hemen kaldırılıyor.

Bu düzenlemelerin üzerinden yaklaşık iki yıllık bir süre geçti. İhtar mekanizmasının iki yıllık uygulama sonuçları gösteriyor ki, maksat hasıl olmuş. Geçmişte, düzeltilme imkanı olduğu, herhangi bir kamu zararına yol açmadığı, kaçakçılık kapsamında olmadığı halde, binlerce lira para cezası ile cezalandırılan, kamunun iş yükünü arttıran binlerce fiil ihtar yoluyla çözüme kavuşturulmuş durumda.

Şöyle ki, 2019 yılı Mart ayından, 2021 Nisan ayı sonunda kadar gerek EPDK, gerekse görevli denetim kuruluşları tarafından bugüne kadar Petrol ve LPG piyasalarında verilen ihtar sayısı tam 6 bin 218…

Bunun 855 tanesi EPDK’ya ait. EPDK tarafından verilen 855 ihtarın 590 tanesi Denetim Dairesi, 228 tanesi Petrol Piyasası Dairesi, 16 tanesi LPG Piyasası Dairesi ve 21 tanesi de Strateji Geliştirme Dairesi tarafından verilmiş. 

Denetimci kuruluşlardan Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 115, Ticaret Bakanlığı 203, İçişleri Bakanlığı ise 5 bin 45 adet ihtar vermiş. İçişleri Bakanlığı’nın ihtarlarından 503 tanesi Emniyet Genel Müdürlüğü, 4 tanesi Sahil Güvenlik Komutanlığı, 4 bin 538 tanesi ise Jandarma Genel Komutanlığı tarafından verilmiş. Yani ihtarların yaklaşık yüzde 86’sını denetimci kuruluşlar vermiş. Bu da gösteriyor ki binlerce işlem EPDK’ya gelmeden yerinde çözülmüş.

Girişte “devrim gibi” dedik. Gerçekten de bu kelime uygulamayı çok net ifade ediyor. Eğer bu uygulama olmasaydı, kolayca düzeltilebilecek binlerce hata, EPDK’nın önüne gelecek, bu dosyalar için inceleme, araştırma, soruşturmalar yapılacak, savunmalar alınacak, karşılıklı davalar açılacak ve binlerce liralık idari para cezaları uygulanacaktı. Diğer yandan İdare Mahkemeleri, İstinaf Mahkemeleri ve Danıştay’a çok büyük bir iş yükü gelecekti. O dönemde en küçük cezaların bile 200 bin liralar seviyesinde olduğunu düşünürsek, ortaya çıkan rakamın büyüklüğü zaten çok şey anlatmaya yetiyor.

Bu kanun değişikliğinde emeği geçen, başta TBMM Enerji Komisyonu, Enerji Bakanlığı ve EPDK olmak üzere tüm kurum, kuruluş ve kişilerin büyük bir teşekkürü hak ettiğini düşünüyorum.

BAYİLERE VERİLEN CEZALARA YANSIDI

Niteliği itibariyle düzeltilebilecek fiillerin büyük çoğunluğu, bayileri, istasyonları ilgilendiriyor. Zaten denetimci kuruluşların yaptıkları ihtarların tamamı, istasyonlara. EPDK’nın ihtarlarının büyük çoğunluğu da Dağıtıcı ve Bayilik Lisansı sahiplerine. Dolayısıyla, yeni düzenlemenin sonuçları, son iki yılda bayilere verilen ceza miktarlarına da düşüş olarak yansımış durumda. Petrol ve LPG piyasalarında yıllara göre bayilere verilen idari para cezaları şöyle:

İHTAR KAPSAMI GENİŞLETİLDİ

28 Şubat 2019’da kanun değişikliğinin yapılmasının ardından, EPDK da 14 Mart 2019’da, ihtar kapsamına alınan, ‘Düzeltilme imkanı olan fiilleri’ açıkladı. Buna göre, petrol piyasasında 28, LPG piyasasında 18 fiil, ihtar kapsamına alındı. 20 Mayıs’ta yapılan EPDK Kurul toplantısında alınan kararla petrol piyasasında kapsam genişletildi ve 7 yeni fiil eklenerek, 35’e çıkarıldı. Petrol ve LPG piyasalarında ihtar kapsamında bulunan, düzeltme imkanı olan fiiller şöyle: