GİB’den kayıt dışı hamlesi

GİB, yeni nesil yazar kasalara ilişkin hazırladığı tebliğ taslağıyla, otomasyona ilişkin önemli değişiklikler getiriyor. Bu arada kayıt dışı faaliyetlere ilişkin 2. Çalıştayı da düzenleyen Kurum, tüm lisanslı oyuncuları da e-irsaliye kapsamına aldı.

Petrol piyasasında uygulanan otomasyon sisteminin faydaları ve sektördeki faaliyetlerin kayıt alınması konusunda getirdiği avantajlar tartışılmaz. Ancak biliyorsunuz zaman zaman bu konudaki suistimaller de gündeme geliyor.

Otomasyon sistemi, EPDK’nın 1240 sayılı Kurul Kararıyla uygulanması zorunlu bir sistem. Yani bir anlamda bu sistemin hamisi, uygulatıcısı EPDK… Sistemin kurulmasından ve uygulamasından ise dağıtım şirketleri sorumlu. Ancak Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı Gelir İdaresi Başkanlığı, taslağını yayınladığı ve üzerinde çalıştığı yeni regülasyonlarla sisteme tam da göbeğinden dahil oluyor.

GİB tarafından 4 Ekim’de yayınlanan Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği taslağı, genel anlamda yeni nesil ödeme kaydedici cihazlara (yazarkasa) ilişkin hükümler ihtiva ederken, içinde otomasyon sistemine ilişkin önemli değişiklikler içeren hükümler de bulunuyor.

Burada amaç, ÖKC, Pompa, otomasyon ve ABÜ (Ara Birim Ünitesi) ana unsurlarından oluşan sistemin, eksiksiz ve hatasız, eşgüdüm halinde çalışması ve tabii ki verilerin anlık olarak GİB’e aktarılması.

Taslak sonrası yaşanan gelişmelerden ve şu an gelinen aşamadan bahsedeceğiz. Ancak önce tebliğ taslağının içeriğinden bahsedelim biraz.

Tebliğin kapsamı ana maddeler halinde şöyle:

• İstasyonlardaki Ödeme Kaydedici cihazların, yeni nesil Ödeme Kaydedici Cihazlara kademeli olarak dönüştürülmesi.
• Bu dönüşüm tamamlanana kadar halen kullanılmakta olan eski nesil ÖKC, ABÜ ve pompa üniteleri ile ilgili alınması gereken tedbirler.
• Otomasyon sistemlerinin sağlaması gereken asgari güvenlik ve standartlara ilişkin esaslar.
• Akaryakıt dağıtım şirketlerinin akaryakıt bayi otomasyon sistemindeki verilerinin GİB’e elektronik ortamda sürekli olarak iletilmesi zorunluluğuna ilişkin esaslar.

Akaryakıt istasyonlarının, eski nesil ÖKC’lerden gerçekleştirilen günlük satışlarına ait mali bilgileri elektronik ortamda GİB’e bildirim zorunluluğuna ilişkin esaslar.

Bu maddelerden de anlaşılacağı gibi oldukça kapsamlı bir düzenleme taslağından söz ediyoruz. Şimdi de kısa başlıklar halinde, öngörülen bazı değişiklik ve yeniliklerden bahsedelim:

• Tebliğ yayınlandıktan sonra akaryakıt ÖKC üretici veya ithalatçıları tarafından yapılacak yeni marka ve model onay başvuruları sadece “Yeni Nesil Pompa ÖKC” olarak yapılabilecek.
• Taslak uyarınca mevcut ve yeni kurulacak tüm istasyonlarda 1.1.2023’ten itibaren tamamen yeni nesil ÖKC kullanılacak.
• Elektronik Kayıt Ünitesine sahip eski nesil ÖKC’ler bu tarihi geçmeyecek şekilde mali hafızaları dolana kadar kullanılabilecek. Mali hafıza dolarsa yeni nesil ÖKC ile değiştirilecek.
• Elektronik Kayıt Ünitesi’ne sahip olmayan eski nesil ÖKC’ler en fazla 1.1.2021 tarihine kadar kullanılabilecekler. Bunların da mali hafızalarının dolması halinde, değişim için bu tarih beklenmeyecek.
• Ancak gerek elektronik kayıt ünitesine sahip olan gerekse olmayan eski nesil ÖKC’lerin bu süre zarfında kullanılabilmesi için tebliğ yayınlandıktan sonra 6 ay içinde, bazı teknik şartların yerine getirilmesi gerekecek.
• Yeni Nesil ÖKC’lerle getirilen en önemli yeniliklerden birisi, bu ÖKC’lerin “Günlük Plaka Bazlı Satış Raporu” alacak olması ve istenildiğinde elektronik ortamda GİB bilgi sistemlerine doğrudan gönderebilecek özellikte olması.
• Özellikle otomasyon ve pompa kurulumları açısından en dikkat çekici değişikliklerden birisi ise, Yeni Nesil ÖKC ile pompa ve otomasyon sistemi arasındaki iletişimi sağlayan arabirim ünitesinin (ABÜ), pompadan çıkarılarak ÖKC’nin mühürlü bölümünün içine girmesi.
• Akaryakıt Dağıtım Şirketleri, Akaryakıt (LPG, CNG, LNG, Elektrik vb. dahil) istasyonu işletmeleri, 1/7/2020 tarihine kadar, e-Fatura, e-Arşiv Fatura, e-İrsaliye ve e-Defter uygulamalarına dahil olmak zorunda olacaklar.
• Dağıtım şirketlerine, otomasyon sistemlerinde oluşan akaryakıt satış bilgilerini, 1/7/2020 tarihinden itibaren GİB’e elektronik ortamda ve sürekli olarak bildirme zorunluluğu getirilecek. Bu yüzden, dağıtım şirketleri söz konusu bilgileri GİB’e elektronik ortamda aktarımına sağlayacak teknik altyapıyı 1/6/2020 tarihine kadar tesis etmek zorunda olacaklar.
• Taslak, otomasyon firmalarının, bu alanda geliştirdikleri ve uyguladıkları yazılımın yanı sıra otomasyona ait tüm ölçüm ve haberleşme cihazlarının dahil tüm sistemin TÜBİTAK tarafından akredite edilmesi şartını da getiriyor. 1/1/2021 tarihinden itibaren bu akreditasyona sahip yazılım ve sistemler ve otomasyon firmaları GİB’in internet sitesinde yayınlanacak ve bunların dışındaki sistemler, otomasyon sisteminde kullanılamayacak.

65 BİN POMPAYI ETKİLİYOR

Akaryakıt sektöründe fiili akaryakıt kaçakçılığından bahsetmek çok da mümkün değil. Özellikle EPDK’nın geliştirdiği önlemler ve aldığı kararlarla bu konuda gerçekten büyük mesafe kaydedildi. Ancak çeşitli yöntemler kullanılarak vergi kaybının ve kaçaklığının yapıldığı da biliniyor. GİB’in taslağının temelinde bu işte bu düşünce yatıyor. Ödeme Kaydedici Cihaz ve otomasyon yöntemlerinin daha sağlıklı ve işlevsel kullanımı, dışarıdan müdahaleleri mümkün olan en az seviyeye indirmek, asıl hedefler.

Ancak tüm bu önlemleri alırken, hem EPDK ve GİB’in eşgüdüm halinde ve tam bir koordinasyonla hareket etmesi hem de sektörün gerek dağıtıcı gerekse otomasyon tarafında kurallı ve disiplinli oyuncularının görüşlerinin ve fikirlerinin dikkate alınması çok önemli.

Söz konusu düzenlemeler, 13 bine yakın akaryakıt istasyonundaki 65 bin pompa ve yaklaşık 55 bin tankı ilgilendiriyor. Özellikle pompa üzerinde yapılması öngörülen değişikliklerin, neredeyse pompa fiyatının yarısını bulabileceği iddia ediliyor.

Bu değişimlerin, sınırlı kar marjıyla çalışan sektöre getireceği ilave maliyetler iyi hesaplanmalı. Hepimiz aynı taraftayız. Yani, kurallı, dürüst ve disiplinli bir piyasa istiyoruz. Yapılan düzenlemelerdeki amaç da bu. Ancak, gerek dağıtıcı olsun, gerekse bayi olsun, oluşacak ekstra maliyetler taşınabilir, tolere edilebilir seviyede olmalı.

Tekrar vurgulamakta fayda var. Bu bir taslak. Henüz yayınlanan bir düzenleme yok. Gelinen aşamada GİB harika bir iş yaparak sektörle çalışmaya devam ediyor. Bununla ilgili toplantılar düzenleniyor. Bu toplantılarda, yalnızca otomasyon sistemi veya yazılımının akredite edilmesi yerine otomasyon firmasının idari anlamda da yeterlilik almasından, teknik düzenlemelerin alternatiflerine ilişkin birçok konu tartışılıyor, gündeme getiriliyor. Yani taslak üzerindeki çalışmalar devam ediyor. Sektörün görüşlerinin dikkate alınmasıyla birlikte, herkesin üzerinde tam mutabık kalacağı, uygulanması kolay ve düşük maliyetli bir düzenlemenin yürürlüğe girmesini umuyoruz.

AFYONKARAHİSAR BULUŞMASI

Geçtiğimiz günlerde Afyonkarahisar’da önemli bir çalıştay düzenlendi. AB destekli “Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması Kapsamında Denetim Kapasitesinin Güçlendirilmesi ve Kurumlar Arası Veri Paylaşımının Artırılmasına Yönelik Teknik Yardım Projesi” kapsamında Gelir İdaresi Başkanlığı ile PwC işbirliğiyle düzenlenen çalıştaya, GİB yetkililerinin yanı sıra, Ticaret Bakanlığı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, EPDK yetkilileri, petrol ve LPG piyasası temsilcileri, denetimci kuruluşların temsilcileri, otomasyon firmalarının yetkilileri katıldı. İstanbul Bilgi Üniversitesi Genel Sekreteri Coşkun Duru, 4 gün süren çalıştayda, kayıt dışılıkla mücadele konusu tüm yönleriyle ele alındı. Dağıtıcılar arası ticaret, istasyon dışı teslimler, otomasyon ve yazar kasa kullanımları, ÖTV’siz yakıtlar, atık yağlar gibi konular enine boyuna tartışıldı. Bu çalıştayın ilki geçtiğimiz aylarda düzenlenmişti. Önümüzdeki dönemde de devamının gelmesi bekleniyor.

E-İRSALİYE ZORUNLULUĞU

Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından 19 Ekim tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 509 sıra nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca, EPDK’dan lisanlı bir şekilde piyasada faaliyet gösteren tüm piyasa oyuncuları e-irsaliye kapsamına alındı. Tebliğde belirtilen istisnai durumlar haricinde kağıt irsaliye düzenlenmesi yasaklandı. Buna lisans sahipleri 1 Temmuz 2020 tarihine kadar hazırlıklarını tamamlayarak e-irsaliye uygulamasına geçecek. 1 Ocak 2020’den sonra yeni lisans alacak firmalar da söz konusu işlemlerini gerçekleştirdikleri ayı izleyen 4. Ayda e-irsaliye uygulamasına geçecekler. E-irsaliye uygulamasıyla fatura ve irsaliye usulsüzlüklerinden kaynaklı vergi kaybının önüne geçilmesi hedefleniyor.