Ömrünü tamamlamış lastiklerin enerjiye dönüşümü

Ekonomik ömrünü tamamlamış lastiklere bir takım ayrıştırmalar yapıldıktan sonra teknolojik geri kazanımından elektrik enerjisi üretimi yapılmaktadır.

Enerji, özellikle 1900’lü yılların başından itibaren, Avrupa devletlerinin başını çektiği sömürge mantığıyla, tamamıyla enerji kaynaklarına sahip olmak amacı ile enerji kaynağına sahip dünya haritalarının kendi amaç ve lehlerine uygun olarak değiştirildiği ve her türlü yolun denendiği üretim için gerekli olan materyal.

Dünyada şu an tüketilen enerji kaynaklarına genel olarak bakıldığında ise bu kaynakların çoğunlukla geçmişten bize miras bırakılan fosil yakıtlar olduğu ve hoyratça kullanıldıkları için bitmeye, tükenmeye doğru hızlıca gittiklerini düşünürsek, bizim de gelecek nesillere aklımızı ve yüksek teknolojiyi kullanarak yenilenebilir enerji kaynaklarını sürdürülebilir şekilde bırakmak zorunda olduğumuz kaçınılmaz bir gerçektir.

2018 yılı Ağustos ayı sonu itibarıyla, yenilenebilir enerji kaynaklarından dolayı oluşan kurulu gücümüz 41.044 MW olarak gerçekleşmiş ve yenilenebilir enerjinin, toplam kurulu gücümüze oranı %46’ya ulaşmıştır. Bu oldukça ciddi bir başarıdır. Böylece ülkemizin büyümesi için gerekli olan enerjide ithalata bağlı olarak oluşan cari açığımız da çok daha azalacaktır.

Geçtiğimiz günlerde Erzincan ilinde özel sektör tarafından işletmeye alınmış ve ekonomik ömrünü tamamlamış lastiklerin yurt çapında toplanarak getirildiği ve çevreye zarar vermeyecek şekilde elektrik enerjisi üretimini yapan özel bir firmayı ziyaret etme fırsatı yakaladım. Bu tesiste, ekonomik ömrünü tamamlamış lastiklere bir takım ayrıştırmalar yapıldıktan sonra teknolojik geri kazanımından elektrik enerjisi üretimi yapılmaktadır.

Tesisin yatırımının içeriği, ekonomik ömrünü tamamlamış lastiklerin (EÖTL) geri kazanımı ve bu kazanım neticesinde elektrik enerjisi üretilmesidir. Hammadde olarak EÖTL kullanılmaktadır. Tesise gelen atıklar belirli noktalarda ayrıştırılarak, hazırlanmasından sonra piroliz reaktörüne gönderilmektedir. Piroliz reaktörüne gönderilen maddeler sıcaklık ve basınç altında proses edilmekte, bu işlemlerden elde edilen katı, sıvı ve gaz ürünler, kondenserler ve diğer ekipmanlarla ayrıma tabi tutularak ve depolanması gerekli olanlar stoklama tanklarına gönderilmektedir.

Tesiste, her biri 3 MW olan 4 adet jeneratör bulunmakta olup, atık EÖTL geri kazanımından elde edilen pirolitik yağ ve gaz bu jeneratörler yardımı ile elektrik üretimine dönüştürülmektedir. Jeneratörler 24 saat boyunca çalışmakta olup tesisin toplam kurulu gücü 12MW’dır. Toplam elektrik enerjisi üretimi yeni yapılan kapasite artışı ile yıllık 86.400.000 KWh/yıl olacaktır. Jeneratörlerin egzoz gazı çıkış sıcaklığı yaklaşık 330 derece olup kojenerasyon sistemi ile bu atık ısıda elektrik üretimine çevrilecektir. Kojenerasyon sisteminin sağlayacağı ilave 1MW’lık üretimde hesaplandığında kurulu gücü yaklaşık 13MW’a çıkacaktır. Aynı zamanda jeneratör motor soğutma suyunun, motor çıkış sıcaklığı 93 derece olup bu sıcak suda tesisin ve idari ofis binalarının ısıtılmasında kullanılacaktır. Çevreyle ilgili çıkarılan yasalar gereği bu atıkların çevreye zarar vermemesi için bir şekilde bertaraf edilmesi zorunludur.

Ziyaret ettiğim tesisin sahibi ERA Çevre Teknolojileri, yenilenebilir enerji alanında yatırımını Erzincan’da gerçekleştirdi. 2017 Aralık ayında Erzincan’da faaliyet gösteren PROKOM Enerji’yi satın alan ERA, kapasite artışı ve Ar-Ge çalışmaları için yaklaşık 20 milyon USD düzeyinde yatırım gerçekleştirmiştir.

Erzincan Biokütle Enerji Santrali’nde ekonomik ömrünü tamamlamış lastiklerden proliz yöntemiyle elektrik üretimine başlayan ERA, bu tesisin üretiği elektrik enerjisi ile yaklaşık 35.000 hanenin yıllık tüketimini karşılarken, yılda yaklaşık 40 bin ton kullanılmış lastiğin geri kazanılmasını sağlayacak. (Ülkemizde yaklaşık 400 bin ton/yıl lastik atık hale gelmektedir)

Tesisin kapasitesi;

Piroliz reaktörünün yıllık kapasitesinin 40 bin ton/yıl olması planlanmıştır. Buna göre;

• İyileştirilmiş yağ : 17.000 ton/yıl

• Yanıcı gaz: 3.000 ton/yıl

20.000 Ton sıvı ve gaz yakıt ile üretilecek enerji miktarı yıllık 86.400.000 kwh olarak hesaplanmıştır. Jeneratörün performans hesabında, atık geri kazanımından elde edilen pirolitik yağ ve pirolitik gazın kalorifik değerleri ve jeneratörün çalışacağı rakım dikkate alınmıştır.

Tesisin ürettiği enerji maddeleri küresel piyasalarla doğrudan ilişkilidir. Türkiye elektrik enerjisinin %40’tan fazlası ithal doğal gaz kaynaklarından temin etmektedir. Kullandığı ham petrolün %95’i ithal edilmektedir. Bu bakımdan enerjide yaratılan her birim marjinal kapasite ihracat veya diğer açıdan bakıldığında her birim marjinal tüketim ithalat olarak değerlendirilebilir. İhracat ve ithalat açılarından enerji ayrı bir kategoride ele alınabilir yani ithal enerji kaynaklarını ikame etmektedir.

Projenin teknolojik yönü;

Üretim prosesi “continous piroliz” esasına dayanmaktadır. Bu proses ömrünü tamamlamış lastik materyallerinin yüksek sıcaklık altında ve oksijensiz bir ortamda termokimyasal olarak ayrıştırma işlemidir.

Bu kimyasal proses kimya endüstrisinde yaygın olarak kullanılır. Aktif karbon, metanol, kok kömürü ve sentetik gaz üretimi genelde bu yöntemle yapılır. Reaktörde meydana gelen ayrışmayı takiben daha hafif maddeler kondenser ve dekantör kullanılarak fiziksel ayrıştırmaya tabi tutulur.

Proliz sonucu elde edilen maddeler gaz ve sıvı bazında reaktörün çıkışından elde edilir; katı maddeler ise reaktörün içinde oluşur. Sıvı ürünler depolarda stoklanır. Gaz halindeki çıktıların bir kısmı ise sıvı faza dönüştürülerek basınç ve düşük sıcaklıkta depolanabilir.

Uygulanan piroliz prosesinden elde edilen metan gazının özellikleri dikkate alınarak doğrudan yakıt olarak kullanılması tercih edilmiştir. Bunun için jeneratör vasıtasıyla gaz enerji kaynağının elektrik enerjisine çevirimi planlanmıştır.

Uygulanan piroliz yöntemiyle ekonomik ömrünü tamamlamış lastikler elektrik enerjisine dönüştürülmektedir. Bu teknoloji ile elde edilen ürünler;

1. Enerji kaynağı olarak değerlendirilebilir.

2. Yenilenebilir ve temiz enerji özelliği vardır.

3. Ulusal ve küresel bazda sürdürülebilir enerji ve çevre stratejilerinin temellerini oluşturur.

İş akış şeması;

İş akış şemasına göre ömrünü tamamlamış lastikler, tesise getirilmekte ve ayırma işleminden geçirildikten sonra besleme ünitesine gelmektedir. Malzeme piroliz prosesinin meydana geldiği rektöre alınmaktadır. Burada oksijensiz bir ortamda malzemeler ayrışmaya tabi tutulmaktadır. Reaksiyonun meydana gelmesi için sisteme dışarıdan ısı verilerek 550 dereceye kadar ısıtılmaktadır.

Organik malzemelerin ayrışmasıyla gaz çıkmakta ve karbon ağırlıklı katı madde reaktör içinde kalmaktadır. Reaktörden sonra akış şemasında görülen diğer proses işlemleriyle gazların içinde bulunan iyileştirilmiş yağ ayrıştırılarak sıvı fazda elde edilmekte ve bio-gaz metan ağırlıklı olarak prosesten çıkmaktadır.

Proses işlemlerinin sonucunda, karbon, iyileştirilmiş yağ ve çelik tel elde edilmektedir. Proseslerde gerekli olan ısı üretilen yakıtlardan elde edilmektedir.

Tesis çevre ile tamamen uyumlu olup çevreye zarar veren ömrünü tamamlamış lastik atıklarının ortadan kaldırılarak çevrenin temizlenmesini sağlamakta, bunun yanında atıklardan enerji üretmektedir. Üretilen karbon ile daha önce atmosfere atılmış olan karbondioksit gazının geri dönüştürülmesiyle küresel iklim değişikliğinin azaltılması sağlanacaktır.