Akaryakıt istasyonlarında Oto CNG ve Oto LNG satışı

Oto CNG ve Oto LNG ikmal istasyonlarının, akaryakıt istasyonlarında tıpkı LPG ikmal üniteleri gibi kanopi altına ya da istasyon sınırları içinde ayrı kanopi altına yerleştirilmesi mümkündür. Bu şekilde aynı kanopi altında üç ayrı piyasa faaliyeti yürütülebilecektir.

Doğalgaz Piyasası Lisans Yönetmeliği’nde yapılan değişiklikle Oto CNG ve Oto LNG tanımı ve Oto CNG – Oto LNG lisans gereklilikleri geçtiğimiz aylarda mevzuata ilave edilmiştir. Bu değişiklik ile dikkatler, Avrupa’da halihazırda yaygın olan ve genişlemeyi sürdüren, ülkemizde ise henüz yolun başında olan ancak gelecek vadeden Oto CNG ve Oto LNG pazarına çevrilmiştir.

Doğalgazın araçlara ikmali, sıkıştırılmış hali olan CNG (Compressed Natural Gas) ve sıvılaştırılmış hali olan LNG (Liquefied Natural Gas) ikmali şeklinde gerçekleşmektedir. Türkiye’de CNG ve LNG tüketen araçların sayısı, henüz yaygın bir istasyon ağı bulunmaması nedeniyle Avrupa’ya oranla daha azdır. Yaygın bir istasyon ağı oluşturulması da bugüne kadar mümkün olmamıştır. Ancak yaşanan son gelişmeler ışığında, özel sektörün öncülüğünde başlayan CNG ve LNG ikmali yapan istasyonların kurulmaya başlanması ve sayılarının artması ile Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından Doğalgaz Piyasası Lisans Yönetmeliği’nde söz konusu faaliyetleri tanımlayan ve yeni düzenlemeler getiren mevzuat değişikliğine gidilmiştir.

Avrupa’ya bakıldığında, gerek karbon salınımını ve enerji maliyetlerini düşürmeye yönelik politikalar ve gerekse de petrol türlerinin tükenmesine yönelik tehditler nedeniyle, Avrupa Birliği’nin yayımlamış olduğu direktifler ve bu konudaki politikalarına paralel olarak istasyon altyapısı ve araç sayısı günbegün artmaktadır. Avrupa Birliği çapında Clean Fuels (Temiz Yakıt) akımının başlatılması ve LNG ile CNG’nin yanında, elektrik, biyoyakıtlar ve hidrojen gibi kaynakların da yakıt olarak kullanılmasının “Avrupa 2020 Strateji Belgesi”nde yer almasıyla yaygınlaşma hız kazanmıştır. 22 Ekim 2014 tarihli ve 2014/94/EU numaralı Alternatif Yakıt İkmal Altyapısının Genişlemesi konusundaki Avrupa Birliği Direktifinde, Oto LNG ve Oto CNG ikmalinde 2020, 2025 ve 2030 sonuna kadar ulaşılması planlanan hedefler gösterilmiş ve üye ülkelere CNG-LNG ikmal istasyon ağı oluşturulması zorunluluğu getirilmiştir. Neticesinde, tarif edilen alternatif enerji kaynaklarına yönelme politikaları kapsamında, özellikle İtalya ve Almanya’nın başta olduğu ülkelerde Oto CNG ve Oto LNG ikmal istasyonu ve araç sayısı dikkat çekici noktalara yükselmiş durumdadır.

Türkiye’de kurulu bulunan Oto CNG ikmal istasyonu sayısı oldukça sınırlı iken, 2016 yılında yayımlanan rapora göre İtalya’da 1010, Almanya’da 919 adet Oto CNG istasyonu bulunmaktadır. Avrupa genelinde bu alanda açık ara önde olan İtalya ve Almanya ile birlikte toplam CNG istasyon sayısı 3000 civarındadır. CNG-LNG veya çift yakıt sistemi (CNG/LNG + Motorin) ile çalışan araç sayısında da Avrupa’ya kıyasla Türkiye’de sayı henüz oldukça düşük seviyelerdedir. Sadece İtalya’da bir milyona yakın araç CNG ile çalışırken, Türkiye’de henüz birkaç bin civarındadır. Verilerden de rahatlıkla anlaşılabileceği üzere, özellikle İtalya ve Almanya, teknik anlamda doğalgaz ikmal istasyonu, kompresörler ve diğer teknik ekipman konusunda uzmanlaşmış; üretim ve destek kollarıyla bu alanda da öncü durumdadırlar. Ayrıca Güney Kore ve Çin de bu alanda gelişmiş teknolojileri ile üretim yapabilmektedirler. Ülkemizde de bu alanda üretim yapan firmalar mevcut olup gelişen pazara paralel olarak üretim ve satışlarını günden güne artırmaktadırlar.

Gerek Avrupa’da stratejik olarak pazarın desteklenmesi ve gerekse de Türkiye’de gelişme eğilimdeki pazar nedeniyle, akaryakıt sektöründe gerek dağıtıcı ve gerekse bayilik lisansı sahibi sektör oyuncuları açısından gelişmelerin takip edilmesi ve güncel gelişmeler karşısında bu durumu değerlendirmesi kaçınılmaz bir gereklilik olarak karşımıza çıkmaktadır.

Oto CNG veya Oto LNG faaliyetinde bulunmak isteyen müteşebbislerin, öncelikle Doğalgaz Piyasası Mevzuatı kapsamında lisans almak zorunda olacaklarını, ayrıca Doğalgaz Piyasasına özgü diğer yükümlülükleri yerine getirmek zorunda olacaklarını bilmeleri gerekmektedir. Lisans şartları ve esasları ise Doğalgaz Piyasası Lisans Yönetmeliği ve piyasaya özgü diğer mevzuat kapsamında düzenlenmektedir. Akaryakıt ve LPG piyasasından farklı olarak bayilik sistemi bulunmayan Oto CNG ve Oto LNG pazarında, lisans sahibi şirketler bizzat tedariki sağlayıp nihai tüketiciye satışı gerçekleştirmektedir.

CNG; kullanım alanına göre Oto CNG ve Endüstriyel CNG olarak iki farklı kategoride fiyatlandırılmaktadır. Bu fiyatlandırma, her bir ürünün tabi olduğu ÖTV yüküne göre farklılaşmaktadır. CNG faaliyetinde bulunacak isteklilere başvuruları üzerine CNG Satış Lisansı verilmekte, bu kapsamda Oto CNG ve Endüstriyel CNG faaliyeti aynı lisans altında yürütülmekteydi. Ancak Doğalgaz Piyasası Lisans Yönetmeliğinde 24.05.2017 tarihinde yayımlanan değişiklikle, CNG Satış Lisansı sadece endüstriyel satış için yetki verirken, Oto CNG faaliyeti için Oto CNG lisansı ihdas edilmiştir. CNG Satış lisansı sahibi olan şirketler, söz konusu tesiste Oto CNG faaliyeti yapmakta iseler, EPDK’ya müracaatla lisans tadil bedeli ödemek suretiyle lisanslarını tadil etmek ve lisanslarını Oto CNG lisansına çevirmekle yükümlü kılınmaktadırlar. Aynı şekilde, söz konusu yönetmelik değişikliğine kadar, LNG satış faaliyeti yapmak isteyen şirketler, Doğalgaz Toptan Satış Lisansı kapsamında bu faaliyetlerini sürdürmekte iken, bu değişiklik sonrası Oto LNG için Toptan Satış (Oto LNG) Lisansı almakla yükümlü kılınmaktadır. Söz konusu değişiklik öncesi Oto LNG lisansına konu faaliyeti yürüten şirketler için lisans tadili süreci, CNG ile benzer şekilde sürdürülmektedir.
Lisans almak için gereken şartlar Doğalgaz Piyasası Lisans Yönetmeliği kapsamında düzenlenmektedir. Doğalgaz piyasasında faaliyet göstermek üzere herhangi bir lisans için hazırlanacak başvuru dosyasında başvuran tüzel kişi tarafından sunulması gereken belgeler şu şekildedir:

– Lisans başvuru dilekçesi

– Ticaret Sicil Belgesi, imza sirküleri, ortaklık yapısı gibi şirkete ilişkin belgeler

– Mali tablolar, iştirak ve faaliyet bilgisi,

– Piyasa deneyimi dosyası

Bunun dışında özel olarak Oto CNG ve Oto LNG lisans dosyalarında yer alması gereken bilgi ve belgeler ile bunlara ilişkin açıklamalar aşağıdaki gibidir:

– İşyeri Açma ve Çalışma (GSM) Ruhsatı

Doğalgaz Piyasası Lisans Yönetmeliği kapsamında lisans başvurularında GSM ruhsatı sunulması zorunluluğu, 19.03.2015 tarihli yönetmelik değişikliği ile getirilmiştir. Bundan önce Doğalgaz Dairesi tarafından lisans başvurularında GSM ruhsatı şartı aranmamaktaydı. Bu tarihten itibaren lisans başvuru dosyalarında 14.07.2015 tarihli ve 2005/9207 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik kapsamında alınmış 2. Sınıf GSM ruhsatının noter onaylı örneğinin sunulması zorunludur.

– TSE Hizmet Yeterlilik Belgesi

Hizmet Yeterlilik Belgesi (HYB) alınması için Türk Standartları Enstitüsüne başvurmak gerekmektedir. TSE tarafından Oto CNG istasyonları için TS 13612 standardına ve Oto LNG istasyonları için 13772 standardına göre istasyonun uygunluğu denetlenmekte ve uygun bulunan tesisler için HYB düzenlenmektedir. Belirtmek gerekir ki GSM Ruhsatı almanın ön şartı, HYB ibrazıdır. Bu itibarla bu iki gereklilik birbirine bağlı durumdadır.

– Sermaye Şartı

Doğalgaz piyasasında lisans sahibi şirketlerin sermayelerinin her bir lisans için belirlenmiş alt eşikler üzerinde olması zaruridir. Aynı tüzel kişi birden fazla lisans alacak ise sahip olduğu her bir lisansın asgari eşiklerinin toplamından daha fazla sermayesinin olması şarttır. Oto CNG ve Doğalgaz Toptan Satış (Oto LNG) Lisansları için asgari sermaye tutarları henüz açıklanmış değildir. Parametre olarak belirtmek gerekirse, CNG Satış lisansı için 2017 yılı için belirlenen asgari sermaye tutarı,400.000-TL dir.

– Ana Sözleşme Şartı

Doğalgaz Piyasası Lisans Yönetmeliği uyarınca lisansa müracaat eden tüzel kişilerin ana sözleşmelerinde bulunması gereken hükümler, Yönetmelikte belirtilmiştir. Bu zaruri ifadelerin eklenmesi için ana sözleşme tadili yapılması gerekecektir. Bununla birlikte, Doğalgaz Piyasasında lisans sahibi olan tüzel kişilerin, yüzde on (halka açık şirketlerde yüzde beş) ve üzerindeki tüm doğrudan ve dolaylı hisse devirlerinin Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun iznine tabi olacağını hatırlatmakta fayda bulunmaktadır.

– Tesise ilişkin pafta, ada ve parsel numaraları ile tesisin tam adresi ile ikmal kapasitesi gibi teknik bilgiler
Lisans başvuru dosyasında, Oto CNG ve Oto LNG ikmal ekipmanlarının ikmal kapasitesi gibi teknik bilgiler ile tesise ilişkin detaylı bilgiler de istenmektedir.

Hatırlatmak gerekir ki; Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, lisans başvuru dosyasında eksik bilgi olması halinde, bunların tamamlanması için 10 gün süre vermekte, süresi için eksik giderilmez ise dosyayı iade etmektedir. Ayrıca EPDK tarafından ilave bilgi ve belgenin de talep edileceğini göz önünde bulundurmakta fayda olacaktır.
Akaryakıt sektörünün tarihçesine bakıldığında, LPG ikmal istasyonu sayısının araç sayısına paralel şekilde nasıl hızla arttığı ve piyasada bu değişikliğe ilk olarak adapte olanların birkaç adım öne geçtiği düşünüldüğünde, özellikle gelişeceği konusunda kuşku bulunmayan Oto CNG ve Oto LNG pazarına da bu gözle bakılması gerekmektedir. Şu an için ağır ticari vasıtalar için oluşturduğu tasarruf nedeniyle öncelikle dönüşümler bu araçlar için yapılsa da araç üretim şirketlerinin binek ve hafif ticari araçlar için de fabrika çıkışı CNG veya LNG tüketen araçlar üretip iç pazara sunması ile pazar gittikçe cazip hale gelecektir. Hatırlatmak gerekir ki, CNG tüketen binek ve hafif ticari araçlar hali hazırda ülkemizde bazı araç üreticileri tarafından üretilmekte ve tahmin edileceği üzere (ikmal istasyonu kısıtları nedeniyle) iç pazara değil daha çok İtalya ve Almanya’ya ithal edilmektedir.

Son olarak belirtmek gerekir ki, Oto CNG ve Oto LNG ikmal istasyonlarının, akaryakıt istasyonlarında tıpkı LPG ikmal üniteleri gibi kanopi altına ya da istasyon sınırları içinde ayrı kanopi altına yerleştirilmesi mümkündür. Bu şekilde aynı kanopi altında üç ayrı piyasa faaliyeti yürütülebilecektir. Bununla birlikte son zamanlarda piyasada sıkça konuşulan, kanopi üstüne elektrik üretimi ve satışı için güneş panellerinin yerleştirilmesiyle Elektrik Piyasası Mevzuatı da istasyon işleticilerinin hayatına girmiş olacaktır. Bu şekilde bir kanopi altında ve üstünde aynı anda dört piyasa faaliyetinin yürütüldüğü istasyonlar görmemiz hiç de uzak bir ihtimal olmayacaktır.