Deniz üstü rüzgar yatırımları destek bekliyor

Dünya, hızla artan enerji ihtiyacını karşılamak ve sera gazı emisyonlarını azaltmak için son yıllarda yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelirken bu kaynaklar arasında deniz üstü rüzgar enerji önemli bir rol oynuyor.

Raşit Kırkağaç / İstanbul

Çin, kısa vadeli hedeflerinde deniz üstü rüzgar kurulu gücünü 2030 yılına kadar 50 GW’a çıkarma hedefini önüne koyarken Avrupa ise 2030 yılına kadar mevcut 34 GW’lık kapasitesini artırarak 165 GW’a ulaşmayı hedefliyor. Türkiye, 2035 yılına kadar 5 GW’lık deniz üstü rüzgar enerjisi kurulu güç hedefiyle Bandırma, Bozcaada, Gelibolu ve Karabiga kıyılarında YEKA alanları ilan etti.

TÜRKİYE’NİN DENİZ ÜSTÜ RES HEDEFİ

Türkiye Ulusal Enerji Planı’na göre, deniz üstü rüzgar enerjisi alanında 5 GW’lık kurulu güç hedefi belirlendi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın belirlediği deniz üstü rüzgar enerjisi için aday YEKA sahalarının büyüklüklerine bakıldığında; Bandırma açıklarında 111 kilometrekare alan, Bozcaada açıklarında 299 kilometrekare, Gelibolu açıklarında 75,6 kilometrekare ve Karabiga kıyılarında 410 kilometrekare alan YEKA alanı olarak tahsis edildi.

KÜRESEL DENİZ ÜSTÜ RÜZGARDA TEŞVİK MEKANİZMALARI

BloombergNEF’e göre ise küresel rüzgar kapasitesi önümüzdeki 10 yıl içinde 5 katına kadar artacak. Bu da RES kurulumları için gerekli gemi talebini artıracak. Clarksons Offshore Renewables’a göre, Çin dışında minimum 15 MW kapasiteli türbin kurabilecek 15 ila 20 gemi bulunuyor ve önümüzdeki birkaç yıl içinde daha fazlasına ihtiyaç duyulacağı tahmin ediliyor. Tüm bu gelişmeler ışığında dünya genelinde deniz üstü rüzgar enerjisini destekleyen bazı önemli yasal düzenlemeler ve politikalar belirleniyor. AB, Yenilenebilir Enerji Direktifi (RED II) ile üye ülkelerin yenilenebilir enerji hedeflerine ulaşması için deniz üstü rüzgar projelerini desteklemelerini zorunlu kılıyor. Birleşik Krallık ise CfD (Contracts for Difference) mekanizması ile deniz üstü rüzgar projeleri finansmanında önemli rol oynuyor. ABD de BOEM (Bureau of Ocean Energy Management) düzenlemesi ile izin süreçleri ve arazi tahsislerini yönetirken, Investment Tax Credit (ITC) ve Production Tax Credit (PTC) ile yatırımcıları vergi teşviklerinden yararlandırıyor.

SEKTÖR DESTEK BEKLİYOR

Türkiye’de Enerji Bakanlığı tarafından çıkarılan “Yerli Aksam Yönetmeliği” kara üstü rüzgar türbinleri ile ilgili detaylı teşvik mekanizması getirdi. Fakat deniz üstü rüzgar türbinleri karasal rüzgar türbinlerinden temel farklara sahip. Bu konuda Deniz üstü Rüzgar Enerjisi Derneği (DÜRED), Enerji Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (ENSİA) ve Türkiye Gemi İnşa Sanayicileri Birliği (GİSBİR), Yerli Aksam Yönetmeliği’ne deniz üstü rüzgar türbinlerinin de dahil edilmesi gerektiğini ifade ediyor.

DÜRED, ENSİA ve GİSBİR’den yapılan açıklamada şu ifadelere yer verildi: “Temel dizaynı, deniz derinliği ve jeolojisine göre değişiklik göstermektedir. Temelin yanında geçiş parçası (transition piece) olarak adlandırılan ve denize çakılan temel ile rüzgar türbin kulesi arasındaki bağlantıyı sağlayan mekanik aksam bulunmaktadır. Denizaltı kablolar, karada kullanılandan daha farklı bir yapıdadır. Bu ekipmanlar çoğunlukla tersanelerde üretilmektedir ve ülkemizdeki enerji sanayi sektörü ve tersaneler bu ekipmanların üretilmesi için yeterli tecrübeye sahiptir.

İlgili yönetmelikte deniz üstü rüzgar türbin temeli ve geçiş parçası veya kullanılan gemiler ile ilgili herhangi bir yerli aksam destek fiyatı tanımlaması (YADF) bulunmamaktadır. Önümüzdeki yıllarda deniz üstü RES projeleri ülkemizde de yatırıma geçirilecektir. En düşük maliyetli olan tek kazıklı (monopile) uygulamalarında türbin temelinin maliyeti, rüzgar türbini maliyetinin yarısını bulabilmektedir. Ayrıca farklı türbin temelleri için bu oran değişmektedir.

Farklı temel tipleri ve bunların inşası ve bakımı için gerekli deniz taşıtları da teşvik kapsamına eklenmelidir. Bu hususta özellikle uluslararası kaynakların araştırılıp farklı oranlar belirlenmesinin doğru olacağı düşünülmektedir. Konu ile ilgili çalışmalara derneklerimiz başlamıştır ve gerekli girişimler T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ve T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na yapılmıştır. Kamuoyuna saygı ile duyurulur.”

RÜZGAR ENERJİSİNİN DURUMU VE GELECEĞİ

Wood Mackenzie, ABD Enerji Bakanlığı, Wind Europe, CEC, IEA ve IRENA’nın küresel rüzgar enerjisi verilerine göre, 2023 yılında Avrupa’da inşa edilen rüzgar enerjisi santral kapasitesinin 18,3 GW’a ulaştığı, bu kapasitenin yüzde 79’a karşılık gelen 14,5 GW’ının karada, geriye kalan 3,8 GW’ının ise denizde inşa edildiği üzerinde duruldu. Yapılan yatırımlar sonucunda Avrupa’da 2023 sonunda 270 GW üzeri rüzgar kapasitesine ulaşıldığı görülüyor. Kapasitenin yüzde 87’si karada yüzde 13’ü de deniz üzerinde kuruldu. AB üyesi 27 ülkede rüzgarda toplam kurulu güç 220 GW’a ulaştı. Bu kapasitenin ise yüzde 90’dan fazlası karada, yüzde 10’u ise denizde yer aldı.

Raporlarda yer alan verilere göre 2030 yılına kadar AB ülkeleri ve Avrupa’nın genelinde deniz üstü rüzgar kurulu gücünün ilk kez kara rüzgar kurulu gücünü geçmesi bekleniyor. Aynı zamanda Avrupa’da toplam rüzgar kurulu güç kapasitesinin de 500 GW’ı aşması öngörülüyor.

Avrupa dışında ise ABD, 2030 yılına kadar 30 GW kurulu deniz üstü rüzgar enerjisi hedefiyle ön plana çıkıyor. Çin ise deniz üstü rüzgar enerjisi kurulu gücünde 31 GW’ı geçerek rekor kırdı. Ülkedeki en büyük deniz üstü rüzgar projeleri 802 MW kurulu güce sahip Qidong ve 475 MW kurulu güce sahip Fuqing Jiangxia deniz üstü RES projeleri oldu. Ülke 2030 yılına kadar deniz üstü rüzgar kapasitesini 200 GW’a çıkarmayı hedefliyor. 14. Beş Yıllık Kalkınma Planı kapsamında, Çin her biri 10 GW kurulu güce sahip beş deniz üstü rüzgar enerjisi merkezi kurmayı hedefliyor.

DÜRED, ENSİA VE GİSBİR’İN YERLİ AKSAM YÖNETMELİĞİ’NE DENİZ ÜSTÜ RÜZGAR TÜRBİNİ TEMELİ DAHİL EDİLMESİ HAKKINDA ÖNERİLERİ

Deniz üstü RES Projelerinde Kullanılan Gemiler

DRES Araştırma Gemisi (Survey Vessel)

DRES proje planlanma evresinde kullanılan özel yapım gemilerdir. Araştırma gemileri aşağıdaki amaçlar için kullanılmaktadır:

• DRES proje sahası bulunması,

• Deniz üstü meteoroloji istasyonu kurulum araştırmaları,

• DRES saha geoteknik çalışmaları,

• DRES saha ÇED çalışmaları,

• DRT mikrokonuşlandırma,

• DRES kablo kanal güzergah çalışmaları,

• Sismik araştırma.

Personel Ulaştırma Gemisi (Staff Transportation Vessel/Barge)

Personel ulaştırma gemileri, ekipmanların ve personelin nakliyesinde kullanılan deniz taşıtlarıdır. Proje geliştirme aşamasında, projenin inşa süreci ile işletme ve bakım aşamasında kullanılırlar.

Römorkor Gemi (Anchor Handling Tug)

Taşıma gemileri gibi gemilerin çekilmesi veya eşlik edilmesinde kullanılmaktadırlar. Ayrıca kurtarma veya yangına müdahale gibi görevleri vardır.

Deniz altı Kablo Serme Gemisi (Cable Laying Vessel)

Deniz altı kablolamanın yapılabilmesi için özel gemiler geliştirilmiştir. Bu gemiler, Cable Laying Vessel (CLV) olarak adlandırılmaktadır. CLV’ler 100 km’ye yakın kablo uzunluğunu yönetebilecek yapıdadır.

Çakıl/Taş Döküm Gemisi (Rock Dump Vessel)

Deniz tabanı koşullarından dolayı kablo kanalı açılmasının mümkün olmadığı yerlerde kablolar deniz tabanının yüzeyinden geçecek sekilde tasarlanmaktadır. Bunların üzerine çakıl dökülerek sabitlenerek emniyete alınmaya çalışılır. Böyle durumlarda çakıl veya taş dökme alternatifi ekonomik bir çözüm olabilir. Kablonun hasar riski azaltılmış olunur. Bu gemiler, dinamik konumlandırma sistemlerini kullanır; bu sayede deniz tabanına döküm işlemini mümkün mertebe doğru yapmaya çalışır. Değişken boyutları ve alternatif çözümleri ile sığ sularda yandan boşaltma vinci ile derin sularda düşme boru ile döküm işlemi gerçekleştirilir.

DRT Montaj Gemisi (Jack Up Vessel)

Derin sulara DRES montajının yapılmaya başlanması, deniz üstü montaj sanayinin karşılaştığı en önemli sorunlardandır. Artan türbin yüksekliği ve ağırlıklar deniz üstü vinçlerin kapasite ve yan kol uzunluklarının artmasına neden olmaktadır. Türbinlerin limandan proje sahasına nakliye süresini etkilemektedir. Denizde sefer süresinin artması daha fazla RT ekipmanının taşınabilmesi için geniş güverteli gemilerin kullanımını gerektirmektedir. Deniz üstü RES montajı sırasında vincin çalışma koşulları hava durumuna bağlıdır. Deniz üstü rüzgar türbinlerinin (DRT) montajı ile ilgili farklı teknikler bulunmaktadır. Farklı gemi vinçler, farklı DRT modelleri vb. gibi hususlar nakliye ve montaja etki etmektedir.

DRES İşletme ve Bakım Gemisi (Operation Vessel)

Deniz üstü Rüzgar Türbin Sabit Temel Çeşitleri

Geçiş Parçası (Transition Piece)

Yüzer Temelli (Floating) Çözümler Yüzer Temelli (Floating) Çözümler