Nükleer tesis ve nükleer madde güvenliği Resmi Gazete’de

Nükleer Düzenleme Kurumu (NDK) tarafından “Nükleer Tesislerin ve Nükleer Maddelerin Emniyetine İlişkin Yönetmelik” Resmi Gazete’de yayımlandı. Yönetmelikte Nükleer tesis ve maddelerin emniyeti, yetkili kişi, bilgi ve siber güvenlik, emniyet planları ve bu planların kuruma sunulma süreleri, yetkili kişi yükümlülükleri, alınması gereken asgari emniyet önlemleri gibi hususlar belirlendi.

Yönetmeliğe göre; Emniyetin sağlanmasında asıl sorumluluk yetkilendirilen kişiye ait olacak. Yetkili kişi yönetmelik uyarınca bir fiziksel koruma sistemi kuracak. Bu sistemle yetkili, nükleer maddeleri hedef alan hırsızlık, sabotaj, yetkisiz erişim ve diğer kötü niyetli girişimlerin önlenmesini, olasılıklarının ve etkilerinin en aza indirilmesini, nükleer maddenin çalınması veya kaybolması durumunda ilgili mercilerin en kısa sürede bilgilendirilmesini sağlayarak halkın, çevrenin ve gelecek nesillerin korunmasını sağlayacak.

Yetkili kişi, yetkilendirildiği faaliyetle ilgili nükleer maddeleri Ek-1’de yer alan tabloya göre sınıflandıracak. Bu sınıflandırmaya göre, III. sınıf nükleer maddeler kısıtlı erişim alanında, II. sınıf nükleer maddeler korunan alanda, I. sınıf nükleer maddeler iç alanda bulundurulacak, kullanılacak veya depolanacak. Ek-1’de yer alan tablodaki sınıflandırmaya dâhil olmayan miktarlardaki nükleer maddeler ile doğal uranyum, tüketilmiş uranyum ve toryumun emniyetinin sağlanması için alınması gereken emniyet önlemleri Kurum tarafından belirlenecek.

TET Komisyonu Kurum koordinasyonunda kurulacak ve Komisyon çalışma usul ve esasları Kurum tarafından belirlenecek. Ayrıca TET Komisyonu tarafından TET Belgesi düzenlenecek. Kurum, TET Belgesini yetkilendirilen kişiye bildirecek. Nükleer hammadde işleme tesisleri ve madenler için TET Belgesi düzenlenmeyecek.

TET Belgesi, TET Komisyonunda yer alan bakanlık, kurum ve kuruluşlardan herhangi birinin gerekli görmesi hâlinde veya en geç üç yılda bir TET Komisyonu tarafından değerlendirilecek ve gerekiyorsa güncellenecek. Güncellenen TET Belgesi, yetkilendirilen kişiye Kurum tarafından bildirilecek.

Yetkilendirilen kişi TET’i esas alarak fiziksel koruma sistemini tasarlayıp işletecek. TET Belgesi, TET Komisyonunda yer alan bakanlık, kurum, kuruluşlar ile yetkilendirilen kişi tarafından gizlilik derecesine göre korunacak ve bilmesi gereken ilkesine uygun olarak paylaşılacak ve kullanılacak. Yetkili kişi emniyet için kolluk kuvvetleri ile iş birliği yapacak. Nükleer santraller için iş birliği, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının koordinasyonunda gerçekleştirilecek. Yetkilendirilen kişi kolluk kuvvetleriyle yılda en az bir defa tatbikat gerçekleştirecek ve tatbikatla ilgili sonuç raporlarını “Hizmete Özel” gizlilik derecesiyle en geç on beş iş günü içinde Kuruma sunacak.

Yetkilendirilen kişi, nükleer tesisleri ve nükleer maddeleri hedef alan hırsızlık, sabotaj, yetkisiz erişim ve diğer kötü niyetli girişimleri, gerekli önlemlerin alınmasını sağlayarak derhâl Kuruma, ilgili valiliğe ve ilgili kolluk kuvvetlerine bildirecek. Olayla ilgili alınan ve alınması planlanan önlemleri de içeren ayrıntılı rapor en geç üç iş günü içinde yetkilendirilen kişi tarafından Kuruma, ilgili valiliğe ve ilgili kolluk kuvvetlerine sunulacak.

Yönetmeliğe göre, bilgi ve siber güvenliğin sağlanmasından da yetkilendirilen kişi sorumlu olacak. Gizlilik derecesine sahip bilgi ve belgelere erişim yetkisine sahip olacak personel yetkilendirilen kişi tarafından belirlenecek. Fiziksel koruma sisteminde yer alan bilgisayar ve bilgisayar tabanlı sistemlere internet bağlantısı yapılamayacak.

Kurum tarafından belirlenen nükleer tesisler için, siber güvenliğe ilişkin plan veya programlar yetkilendirilen kişi tarafından hazırlanır ve “Hizmete Özel” gizlilik derecesiyle Kuruma sunulacak. Planların biçim ve içeriği dereceli yaklaşım esasına göre Kurum tarafından belirlenecek. Yetkilendirilen kişi siber olaylara müdahale yönetim sistemini kurmakla ve bu kapsamda siber olayı en kısa sürede tespit etmekle ve siber olaylara müdahale ekiplerine ve ilgili birim, kurum ve kuruluşlara bildirmekle; etkin şekilde siber olaya müdahale etmekle; siber olayın etkilerini hafifletmeye ve siber olaydan etkilenen sistemleri kurtarmaya yönelik önlemleri almakla yükümlü olacak.

Nükleer Maddelerin Sınıflandırılması Dokümanı 

Yetkilendirilen kişinin yükümlülükleri kurum tarafından yönetmelikle belirlenir. Nükleer maddeleri içeren yetkilendirmeye tabi tesisler için, emniyet önlemlerini içeren inşaat emniyet planı ve nükleer emniyet planı yetkilendirilen kişi tarafından hazırlanacak ve “Gizlilik” derecesiyle Kuruma sunulacak. Planların biçim ve içeriği dereceli yaklaşım esasına göre Kurum tarafından belirlenecek.

İnşaat emniyet planı ve nükleer emniyet planı, Kurum tarafından değerlendirilecek. Bu değerlendirme sürecinde nükleer santraller için İçişleri Bakanlığı, Millî Savunma Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Millî İstihbarat Teşkilâtı Başkanlığı ve Kurumun uygun gördüğü ilgili diğer bakanlık, kurum ve kuruluşların görüşleri alınacak.

Nükleer santrallerin dışındaki nükleer tesisler için Kurumun gerekli görmesi durumunda ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınacak.

Değerlendirme sonucunda planlarda değişiklik veya düzeltme yapılmasına karar verilmesi hâlinde, değerlendirme sonuçları yetkilendirilen kişiye bildirilecek ve gerekli değişiklik veya düzeltmeleri yapması istenecek.

Yetkilendirilen kişi, değerlendirme sonuçlarında belirtilen değişiklik veya düzeltmeleri dikkate alarak planları hazırlayacak ve Kuruma yeniden sunacak. Planlar, Kurum tarafından uygun bulunması hâlinde uygulanacak. TET’in değişmesi veya planların uygulanmasını etkileyecek bir değişikliğin oluşması hâlinde, planlar yetkilendirilen kişi tarafından Kurumun belirlediği süre içerisinde güncellenecek ve değerlendirilmek üzere Kuruma sunulacak. Korunan alanlarda alınan emniyet önlemleri, yetkilendirilen kişi tarafından hayati alanlarda da alınacak.

Yetkilendirilen kişi, plan ve prosedürlerin uygulanmasını ve fiziksel koruma sisteminin etkinliğini tespit ve teyit etmek amacıyla her altı ayda bir iç denetim yapacak. Gerçekleştirilen iç denetim; biçim ve içeriği Kurum tarafından belirlenen iç denetim raporlarıyla kayıt altına alınacak.

Yetkilendirilen kişi, iç denetim sırasında tespit edilen hususlarla ilgili mümkün olan en kısa sürede düzeltici ve önleyici faaliyetleri yerine getirir; varsa tespit edilen hususlara ilişkin düzeltici ve önleyici faaliyetler de dâhil olmak üzere, hazırlanan iç denetim raporlarını iç denetimi takip eden on beş iş günü içerisinde “Hizmete Özel” gizlilik derecesiyle Kuruma sunacak.

Ek-1’de yer alan tabloya göre sınıflandırılmış nükleer maddeleri içeren nükleer tesisler için yetkilendirilen kişi tarafından Merkez Alarm İstasyonu (MAİ) kurulacak ve işletilecek. MAİ korunan alan içinde konuşlandırılacak. MAİ’ye erişim güvenlik teyidi sağlanmış personelle sınırlandırılacak.

Alarmların izlenmesi, değerlendirilmesi ve müdahaleyle ilgili tüm verilerin kayıtları en az beş yıl süreyle MAİ’de yer alan arşivde muhafaza edilecek.

MAİ’ye iletilen kamera kayıtlarından kısıtlı erişim alanına ilişkin kayıtlar en az bir ay, korunan alanlara, hayati alanlara ve iç alanlara ilişkin kayıtlar en az altı ay muhafaza edilecek.

Bu süreler, nükleer santraller dışındaki tesisler için, talep edilmesi durumunda dereceli yaklaşım esasına göre Kurum tarafından değiştirilebilecek.

Yetkilendirilen kişinin emniyetle ilgili yükümlülükleri Kurumun denetimine tabidir. Denetime ilişkin hususlarda ilgili yönetmelikte yer alan hükümler uygulanacak.

Bu yönetmelikle birlikte;

8/8/2020 tarihli ve 31207 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Nükleer Tesislerin ve Nükleer Maddelerin Emniyetine İlişkin Yönetmelik yürürlükten kaldırıldı.

Mevzuatta, iş birliği protokollerinde ve planlarda birinci fıkra ile yürürlükten kaldırılan Nükleer Tesislerin ve Nükleer Maddelerin Emniyetine İlişkin Yönetmeliğe yapılan atıflar bu Yönetmeliğe yapılmış sayılacak.

Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce Kuruma sunulan planlar geçerliliğini sürdürecek.

Kurum tarafından güncellenmesine karar verilen planlar belirlenen süre içerisinde Kuruma sunulacak.

Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girecek ve yönetmelik hükümlerini Nükleer Düzenleme Kurumu Başkanı yürütecek.