Mısır, Afrika’da Türkiye’nin adımlarını mı takip ediyor?

Raşit Kırkağaç / İstanbul

Türkiye son yıllarda kurduğu enerji filosu ile arama-üretim konusunda önemli adımlar atarken özellikle Sakarya Gaz Sahası’nda edindiği tecrübeyle hidrokarbon arama-üretim faaliyetlerini dış ülkelere de taşımak için çeşitli anlaşmalar imzalıyor. 27 Kasım 2019’da Libya’yla imzalanan Akdeniz’de Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılması Anlaşması’yla Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Kesimi’nin (GKRY) Doğu Akdeniz’deki tek taraflı maksimalist adımlar atmasının önüne geçildi. Anlaşma Birleşmiş Milletler (BM) tarafından onaylanmış olmasına rağmen özellikle Mısır, Yunanistan, GKRY ve Avrupa Birliği (AB) tarafından tepkiyle karşılanmasına ve Libya’nın Atina Büyükelçisi Muhammed el-Menfi’nin *Persona non grata ilan edilmesine neden olmuştu. Bununla birlikte Libya’daki iç savaşta Türkiye Ulusal Birlik Hükümeti’ni (UBH) desteklerken Mısır da Hafter Hükümeti’ni (LNA) destekledi. Son dönemlerde her ne kadar Mısır ve Türkiye ilişkileri normalleşme seviyesine dönse de Mısır, Türkiye’nin Afrika ve bölgedeki Arap Birliği ülkeleri üzerinde liderlik kurmasını istemiyor.

HEDEF SOMALİ İLE ENERJİ İŞ BİRLİKLERİNİ GELİŞTİRMEK

Bununla birlikte Türkiye son dönemlerde bir yandan Somali ve Etiyopya arasında arabuluculuk konusunda öncü olurken diğer yandan da Somali’yle çeşitli önemli anlaşmalar imzaladı. Enerji başta olmak üzere savunma alanı ön plana çıktı. Önce 7 Mart 2024’te Somali Petrol ve Maden Kaynakları Bakanı Abdirizak Omar Mohamed’le İstanbul’da görüşen Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Türkiye ile Somali arasında kara ve açık deniz bloklarında petrol ve doğal gaz alanında iş birliğini geliştirmek üzere hükümetlerarası anlaşma ve mutabakat zaptı imzalandığını duyurdu. Bakan Bayraktar görüşmeyi şu sözlerle değerlendirdi: “Bu anlaşma ile Somali’nin sahip olduğu kaynakları Somali halkına kazandırmak üzere ortak faaliyetler gerçekleştireceğiz. Türkiye’nin Afrika Boynuzu’ndaki varlığını enerji alanındaki bu iş birlikleri ile güçlendirmeyi hedefliyoruz.”

Savunma anlaşmaları da peş peşe geldi. Tarihler 18 Temmuz 2024’ü gösterdiğinde İstanbul’da düzenlenen Türkiye ile Somali arasında Hidrokarbon Arama ve Üretim Anlaşması’na ilişkin imza töreninde konuşan Bakan Bayraktar anlaşmayla her biri 5 bin kilometrekare alanı temsil eden 3 blokta Türkiye’nin münhasıran arama ve üretim anlaşması imzalandığını ifade etti. Oruç Reis arama gemisinin eylül sonu, ekim başı gibi bölgeye gideceğini ifade eden Bakan Bayraktar, “Oruç Reis yaklaşık 50 kişilik bir ekiple Somali’ye hareket edecek ama sadece Oruç Reis değil onun yanında 5 destek gemisi de mutlaka ona eşlik edecek bu operasyon sırasında. Elbette Deniz Kuvvetleri’mizin de burada, bu gemilerimize iştirak edeceğini ifade etmem doğru olur” diye konuşmuştu.

TÜRKİYE BÖLGEDE BARIŞ İÇİN ÇALIŞIYOR

Tüm bunlar yaşanırken Türkiye aynı zamanda Afrika Boynuzu olarak adlandırılan bölgenin iki ülkesi Etiyopya ile Somali arasında sıcak çatışmaya dönme riski olan ihtilafın çözümünde arabulucu olmak için çalışmalara başladı. Somali’yle çatışma yaşayan Somaliland’in ocak 2024’te Berbera Limanı üzerinden Etiyopya’nın Kızıldeniz’e erişim imkanı tanıyan Mutabakat Zaptı’nı imzalaması Somali’de Etiyopya’nın Somaliland’in bağımsızlığını tanıdığı anlaşma Somali egemenliğine yönelik bir ihlal olarak değerlendirildi ve diplomatik ilişkiler koptu. Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed Ali’nin Türkiye’den arabulucu olmasını istemesi ve Türkiye’nin her iki ülkeyle de güçlü diplomatik bağlara sahip olmasıyla temmuz 2024’te ilk tur görüşmeleri başladı. Akabinde 12-13 Ağustos’ta gerçekleştirilen ikinci tur görüşmelerinde barışçıl çözüm arayışlarının devam edeceği taahhüt edildi.

MISIR, TÜRKİYE’NİN ENERJİ VE SAVUNMA ANLAŞMALARINDAN RAHATSIZ MI?

Yaşanan gelişmelerin ışığında Mısır, yakın zamanda Somali ile savunma alanında anlaşma imzaladı. Ankara ve Mogadişu’nun enerji ve takip eden dönemde savunma konusunda yakınlaşmasından rahatsız olan Kahire Yönetimi Somali’ye Etiyopya ile yaşadığı gerginlikte tam destek veriyor. Halihazırda Büyük Etiyopya Rönesans Barajı konusunda Addis Ababa ile anlaşmazlık yaşayan Kahire Yönetimi aynı zamanda Türkiye’nin Libya’dan sonra Somali’de attığı adımları da dikkatle takip ediyor. Türkiye ise bir yandan arabuluculuk görevi üstlenirken bir yandan da 1991’de iç savaş başladığından bu yana kısmen dokunulmayan 30 milyar varillik Somali petrol ve gaz rezervlerini ülke ekonomisine kazandırmaya ve aynı zamanda Kızıldeniz’in girişinde bir enerji güvenlik ağı oluşturmaya çalışıyor. Çünkü Libya dahil Kuzey Afrika ülkeleriyle birlikte Afrika Boynuzu zengin mineral kaynakları ve coğrafi konumuyla Türkiye’nin enerji arz güvenliğinde önemli bir rol oynuyor.

*Persona non grata: İstenmeyen kişi