‘Maliyet bazlı tarifeler konusunda çalışmalar var’

13. Türkiye Enerji Zirvesi’nin ikinci günü oturumlarla devam etti. İlk oturum olarak düzenlenen ‘Doğal Gaz Piyasası’ panelinin moderatörlüğünü GAMA Enerji A.Ş. Genel Müdür Yardımcısı Graham Traynor gerçekleştirirken PETFORM Doğal Gaz Grubu Başkanı M. Cem Aşık, Zorlu Enerji Grup CEO’su İ. Sinan Ak, SOCAR Türkiye Doğalgaz Birimi Başkan Yardımcısı Ahmet Polatkan ve TBNG Ülke Müdürü Sinan Furat konuşmacı olarak yer aldı.

Zorlu Enerji Grup CEO’su İ. Sinan Ak

“ÜLKEMİZDE FİYATLAR DİĞER ÜLKELERE GÖRE YÜKSEK”

Doğal gaz piyasası birçok sektörü ve elektriği de etkiliyor. Doğal gaz dünyanın farklı yerlerinde farklı fiyatlandırmalarla alınıp satılabiliyor ve bunun birçok örneği var. LNG’ye baktığınızda ise fiyatlar 500 dolar bandında devam ediyor çünkü Ukrayna Rusya savaşının etkilerini hala ciddi anlamda görüyoruz. Bu da rekabet gücünü Çin, Hindistan gibi diğer ülkelerle  etkiliyor. ABD hem elektrik hem de doğal gaz ucuz. Diğer taraftan Çin’de yenilenebilir enerjiyle beraber fiyatlar düşük seyrediyor. Avrupa’da bazı ülkeler durgunluğa girdi diyebiliriz. Sonuç olarak bizde fiyatlar diğer ülkelere göre yüksek.

“KARADENİZ’DE YAPILMASI GEREKEN ÇOK İŞ VAR”

Bu Hub’ı yaparken en büyük beklentimiz İsrail gazını da bunun içine çekebilmekti ama bunun orta vadede yapılabileceğini artık düşünmüyorum. Kendi aramalarımız elbette var ama bu kadar sorunun olduğu ortamda bu aramaları yapmamız bana çok zor geliyor.  Baktığımızda Karadeniz’de yapılması gereken çok iş var. Bu gaz gelirse Avrupa’ya gaz göndermeye çalışan firmalar fiyatlarını revize etmeli. Bizim doğal gazı Avrupa fiyatlarıyla almamız haksızlık. Daralan piyasa ve bundan dolayı Rus gazından çıkarak çok fazla LNG’ye yönelme var. Bizim hub ile fiyatları 300 dolar altında tutup Karadeniz gazını tuğla olarak kullanmamız gerekiyor. Bununla birlikte artık enerji depolamaya yönelmeliyiz. Hub olmak istiyorsak fiyatların düşük olduğu dönemde depolayıp kışın da satmalıyız. Sektöre birçok yeni oyuncu girmeli. BOTAŞ’ın birazcık daha bu işin içerisinden çekilmesi gerektiğini düşünüyorum. TPAO’nun gazı BOTAŞ’a satması yerine direkt olarak satması gerektiğini düşünüyorum.

PETFORM Doğal Gaz Grubu Başkanı M. Cem Aşık

“ÜLKE OLARAK İSTEDİĞİMİZ BİRÇOK ŞEYİ YAPABİLECEK DURUMDAYIZ”

Bundan 10 yıl önceye göre aslında gaz tarafında ilerleme kat ettiğimizi düşünüyorum. Depolama konusunda neredeyse hiçbir şeyimiz yoktu. Artık günlük kesintilerden daha az etkileniyoruz. Arama gemilerimizle yaptığımız girişimlerle Karadeniz’de olumlu bir gelişme yaşandı ve sonucunda artık gazımız var. Tecrübeli kadrolarımız da var. O nedenle ülke olarak aslında istediğimiz birçok şeyi yapabilecek durumdayız. Sadece yapmamız gerekiyor; o iradeyi, kararı verip iradeye sahip olup yürümemiz gerekiyor. Dünyada pandemi dahil çok zorlayıcı gelişmeler oldu. Rusya Ukrayna savaşıyla da fiyatlar bir anda artarken kur farkı da bunu pekiştirdi. Burada benim aklıma bir acaba geliyor. Biz serbest pazarımızı kurmuş olsaydık, gazda kendi Türkiye endeksimiz olsaydı bu fiyat üzerinden anlaşmalar yapabilir miydik? Muhtemelen bizim tedarik sorunumuz olmayan bir nedenle artan bu fiyatlardan biraz daha az etkilenebilirdik.  

“SÜBVANSİYON HERKESE YAPILDIĞI İÇİN ÇOK MALİYETLİ OLUYOR”

Türkiye’de yükselen maliyetlerin tüketiciye yansımaması için gaz tarafında ciddi sübvansiyonlar yapıldı. Bugün itibarıyla bu maliyetin yüksek ve sürdürülemez olduğunun görüldüğünü düşünüyorum. BOTAŞ görev zararı olarak bunu yansıtmayarak üstünde tuttu. Yükselen gaz ve buna paralel ithal kömür maliyetleri, elektrik fiyatlarındaki maliyetlere de yansıdı. O da farklı metodolojilerle sübvanse edildi. Sübvansiyona baktığımızda ben biraz onun üzerinde kısa birkaç şey söylemek istiyorum; bu sübvansiyon herkese yapıldığı için çok maliyetli oluyor ve etkinliği de düşük bir yöntem.

SOCAR Türkiye Doğalgaz Birimi Başkan Yardımcısı Ahmet Polatkan

“DEVLETİN ULUSLARARASI KONTRATLARA ÖNCÜLÜK ETMESİ HUB OLMANIN ÖNÜNDE ENGEL DEĞİL”

Piyasanın gelişmesi ve Hub olmaktan bahsediyorsak en önemli şey aslında teknik altyapı. Son yıllarda bu konuda Türkiye çok ciddi yol kat etti. Depolamada yeterli değil ama talebin yüzde 10’unu karşılayacak kadar bir depolama kapasitemiz var. Bunlar gurur verici gelişmeler. EPİAŞ gerçekten çok iyi iş yapıyor. Mevzuatımız da oldukça hazır gibi duruyor. Orada da herhangi bir eksiklik yok. Burada en önemli hususlardan biri kaynak çeşitliliği. Akdeniz gazı gibi, Karadeniz gazı gibi bunların oyuna dahil oluyor olması hayati. Azerbaycan’dan gelecek ilave hacimler burada çok önemli bir rol oynayacak. Bir konunun altını çizmek isterim. Aslında evet oyuncu sayısını da artırmamız lazım hep konu oraya geliyor ama eğer devletin ithalat tarafında bu uluslararası kontratları kendisi yönetme ve bu konuda öncülük etme gibi bir iradesi varsa bu Hub olmanın önünde tam olarak bir engel değil. Burada önemli olan gazın içeride el değiştiriyor olması lazım. 

“SANAYİCİ FARKLI FİYATLANDIRMALARLA GAZ ALABİLMELİ”

İşin müşteri tarafına baktığımızda sanayicinin farklı fiyatlandırmalarla gaz alabiliyor olması lazım. Bizim en büyük problemimizden biri sahadaki muhataplarımız genelde satın almacılar oluyor. Bu konuda sanayicimizi de eğitmemiz gerek diye düşünüyorum. Mevzuat tarafında, müşteri bir tedarik anlaşması yapmazsa kimden hangi koşullarda gazı alacağı belli değil. Bununla ilgili EPDK çalışması olduğunu biliyoruz ama bu konunun oldukça önemli olduğunu düşünüyorum.

TBNG Ülke Müdürü Sinan Furat

“BÜROKRATİK TARAFTA YAPILACAK DÜZENLEMELERLE YERLİ ÜRETİM ARTIRILABİLİR”

Yerli doğal gaz üretimi konusunda yerli üretici olarak ne yazık ki kendi ülkemizde çok bilinmeyen bir taraftayız. Özellikle petrol ve doğal gazda Türkiye’de son 40-50 yıldır ciddi anlamda bir üretim var ama kamuoyunda bununla ilgili çok net bilgi yok. Bazen biz de zorlanıyoruz. Doğal gaz ürettiğimizi söylediğimizde insanlar şaşırıyor. Trakya’da doğal gaz üretiyoruz diyoruz. Genelde ilk tepki gemiyle mi getiriyorsunuz şeklinde oluyor. Ama aslında öyle değil. Kuyularımız var, kuyulardan aynı petrol gibi doğal gaz üretiyoruz. Türkiye’de üretici sayısı bir elin parmağı kadar. Ulusal gururumuz TPAO bu konuda son 3-4 yıldır kamuoyunda ciddi bir bilinirlik oluşturdu. Yerel üreticiler açısından düşünürsek bürokrasi tabii ki üreticiyi zorluyor. Bunların en başında bürokrasideki problemlerin bekleme süreleri geliyor. Özellikle burada bürokratik tarafta lisanslarda, lisans sayıları artırılırsa ve bekleme süreleri kısaltılırsa, yerli üretimin daha da artacağını düşünüyorum.

“ÜLKELERİN KENDİ ENERJİSİNİ ÜRETEBİLMESİ STRATEJİK ANLAMDA ÖNEMLİ”

Türkiye çok büyük bir ülke. Tamamının TPAO tarafından çalışılması, sondaj vurulması, kuyu açılması mümkün olmayan bir coğrafya var.  Özellikle uluslararası oyuncular bu pazara gelirse, bunun TPAO’ya katkısı olacağını düşünüyorum. Ülkenin kendi enerjisini üretebilmesi stratejik anlamda önemli. Yeni lisanslar yeni oyunculara verilebilirse, o zaman ülke genelinde potansiyel bir üretimden bahsedebiliriz. Büyük yatırımları göze alabilecek çok oyuncu var. Belki kural koyucu uygulamada piyasa oyuncularına yardım ederse daha olumlu sonuçlar görebiliriz.