MALİYET ETKİSİ

Elektrik ve doğal gazda yaşanan yüksek maliyet artışları nedeniyle 1 Temmuz tarihinden itibaren geçerli olmak üzere yapılan fiyat artışlarını Gas&Power tüm yönleriyle masaya yatırdı.

İTHALAT FİYATLARI VE KURDAKİ YÜKSELİŞ ETKİLİ OLDU

1 Temmuz’dan itibaren geçerli olmak üzere nihai elektrik satış fiyatlarında tüm abone grupları için yüzde 15 oranında artış yapıldı. Doğal gazda ise BOTAŞ; konut tarifesinde yüzde 12 artışa giderken sanayi tarifesinde yüzde 20, doğal gaz santrallerine uygulayacağı tarifede ise yüzde 20,2 artış yaptı. Doğal gaz ithalat fiyatları ve döviz kurlarındaki sert yükselişin neden olduğu maliyet artışları yapılan zamları kaçınılmaz hale getirdi. 2020 yılının son çeyreğinde 173,2 dolar/bin m3 olan Rus gazının ithalat fiyatı 2021 yılının üçüncü çeyreğinde yüzde 38 artarak 239 dolar/bin m3’e yükseldi. 

HABERİN DEVAMI…

MALİYET ETKİSİ

1 Temmuz’dan itibaren geçerli olmak üzere nihai elektrik satış fiyatlarında tüm abone grupları için yüzde 15 oranında artış yapıldı. Doğal gazda ise BOTAŞ, 1 Temmuz’dan itibaren geçerli olmak üzere konut tarifesinde yüzde 12 artışa giderken sanayi tarifesinde yüzde 20, doğal gaz santrallerine uygulayacağı tarifede ise yüzde 20,2 artış yaptı.

Doğal gaz ithalat fiyatları ve döviz kurlarındaki sert yükselişlerin neden olduğu maliyet artışları doğal gaz ve elektrik fiyatlarında yapılan artışı kaçınılmaz hale getirdi. 

DOĞAL GAZIN İTHALAT FİYATI YÜZDE 38 ARTTI

2020 yılının son çeyreğinde 173,2 dolar/bin m3 olan Rus gazının ithalat fiyatı 2021 yılının üçüncü çeyreğinde yüzde 38 artarak 239 dolar/bin m3’e yükseldi. 

2020 yılının Aralık ayında 7,72 olan ortalama dolar/TL kuru ise yüzde 12,6 artarak bu yılın Temmuz ayında ortalanma 8,70 seviyelerine yükseldi.

MALİYETLERDEKİ ARTIŞ SON ÇEYREKTE DE DEVAM EDEBİLİR

BOTAŞ ve özel sektörün gaz ithalat maliyetlerindeki yüksek artış ve geçtiğimiz aylarda tarifelerde yapılan artışlana rağmen aradaki fark giderek açıldı. Bunun neticesinde doğal gaz fiyatlarındaki desteklerin ve zararın sürdürülemez bir noktaya doğru gitmesi riskiyle karşı karşıya kalınması ise doğal gaz fiyatlarına zam yapılmasını kaçınılmaz hale getirdi. BOTAŞ, 1 Temmuz’dan itibaren geçerli olmak üzere konut tarifesinde yüzde 12 artışa giderken sanayi tarifesinde yüzde 20, doğal gaz santrallerine uygulayacağı tarifede ise yüzde 20,2 artış yaptı.

Petrol fiyatlarındaki mevcut yükseliş trendinin devam etmesi durumunda yılın son çeyreğinde Rus gazının ithalat maliyetinin 270 dolar/bin m3 seviyelerine çıkmasının beklendiğini ve buna ek olarak döviz kurlarında da yukarı yönlü hareketin sürmesi durumunda doğal gaz ithalat maliyetlerinin artmaya devam edeceğini ifade eden Gas&Power’ın görüştüğü sektör kaynakları bu durumda son çeyrekte doğal gaz ve elektrik fiyatlarında yeni zamların kaçınılmaz olacağına dikkati çekti. 

Bilindiği üzere Türkiye’nin uzun dönemli doğal gaz alım anlaşmaları petrole endeksli olduğu için petrol fiyatlarındaki artışları 6-9 ay geriden takip ediyor. Öte yandan uluslararası piyasalarda LNG fiyatlarının yüksek seyretmesi ve önümüzdeki aylarda bu trendin devam etmesi durumunda BOTAŞ’ın özellikle spot LNG alım maliyetlerinin de artabileceği ifade ediliyor.

Kaynak: BOTAŞ, TCMB, Gas&Power

Kaynak: BOTAŞ

KONUT TARİFESİNDE FARK 68 DOLAR

BOTAŞ’ın 1 Temmuz itibariyle uyguladığı satış tarifeleri dolar cinsinden ve 8,70 dolar/TL kuru ile hesaplandığında konut tarifesi 171 dolar/bin m3 olurken konut tarifesinin Rus gazının üçüncü çeyrekteki ithalat fiyatı olan 239 dolar/bin m3 seviyesinden 68 dolar daha ucuz olduğu görülüyor.

Dolar cinsinden hesaplanan sanayi tarifesine bakıldığında ise sanayi tarifesinin 205 dolar/bin m3 seviyesinde olduğu görülüyor. Sanayi tarifesi ise Rus gazının üçüncü çeyrekteki ithalat fiyatı olan 239 dolar/bin m3 seviyesinden 34 dolar daha ucuz.

SANTRAL TARİFESİNDE FARK 2 DOLARA KADAR İNDİ

BOTAŞ’ın dolar cinsinden hesaplanan santral tarifesine bakıldığında ise santral tarifesinin 237 dolar/bin m3 seviyesinde olduğu görülüyor. Santral tarifesi ise Rus gazının üçüncü çeyrekteki ithalat fiyatı olan 239 dolar/bin m3 seviyesinden 2 dolar daha ucuz.

KUR ARTIŞI DEVAM EDERSE FARK TEKRAR AÇILABİLİR

Yılın üçüncü çeyreğinde döviz kurlarında yukarı yönlü hareketin devam etmesi durumunda ise BOTAŞ tarifeleri ve Rus gazının ithalat fiyatları arasındaki fark tekrar açılabilir.

Dolar cinsinden hesaplanan konut tarifesi 2020 yılının son çeyreğine göre yüzde 5,6 artarken sanayi tarifesi ise yüzde 14,5 ve santral tarifesi ise yüzde 30,7 arttı. 

DOĞAL GAZ TÜKETİMİ OCAK-MAYIS DÖNEMİNDE YÜZDE 17,8 ARTTI

Türkiye’nin doğal gaz tüketimi bu yılın Ocak-Mayıs döneminde geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre yüzde 17,8 artarak 23 milyar 610 milyon metreküpe yükseldi. Yılın 5 aylık döneminde barajlara gelen su miktarının yüzde 50’ye yakın azalması ve pandemi sürecinde gerileyen elektrik tüketiminin hızla toparlanma sürecine girmesiyle birlikte elektrik üretiminde gaz santrallerinin payının artması Türkiye’nin gaz tüketimindeki yüksek artışta etkili oldu. Doğal gaz tüketiminin yılın geri kalan döneminde de artmaya devam etmesi beklenirken bu durumun doğal gaz fiyatlarında sübvansiyondan kaynaklanan maliyetleri artıracak olmasının da fiyat artışlarını destekleyen nedenlerden etkili olan nedenlerden birisi olduğuna ifade ediliyor.

TEİAŞ verilerine göre, bu yılın 5 aylık döneminde elektrik üretiminde gaz santrallerinin payı yüzde 27,3’e ulaştı. Geçtiğimiz yılın tamamında ise gaz santrallerinin elektrik üretimindeki payı yüzde 20 olmuştu. Hidroelektrik santrallerinin payı ise yılın 5 aylık döneminde yüzde 21,7’ye kadar gerilerken bu rakam geçtiğimiz yılın tamamında ise yüzde 25 olarak gerçekleşmişti. 

PTF ÜST SINIRA YAKLAŞTI

Kuraklığa bağlı olarak gaz santrallerinin üretimde artan payı, yükselen hava sıcaklıkları ve ekonomik toparlanmaya bağlı hızla artan elektrik tüketimi ve düşük seyreden emreamedelik seviyesi nedeniyle Haziran ayının son haftasında Gün Öncesi Piyasası’nda sert yükselişlerin yaşandığı Piyasa Takas Fiyatı(PTF) Temmuz ayının ilk 2 günü 570 TL/MWh seviyesinin üzerinde gerçekleşti. 

Tüketimin önümüzdeki günlerde artmaya devam etmesi ve emreamadelik oranlarının mevcut seviyelerde seyretmesi durumunda Gün Öncesi Piyasası ve Dengeleme Güç Piyasası’nda 1-31 Temmuz 2021 için azami fiyat 617 TL/MWh sınırına dayanması bekleniyor.

Elektrik fiyatlarında yüzde 15 artış yapıldı

EPDK tarafından yapılan yazılı açıklamada, 1 Temmuz’dan itibaren geçerli olmak üzere nihai elektrik satış fiyatlarında tüm abone grupları için yüzde 15 oranında artış yapıldığı belirtildi.

EPDK tarafından yapılan açıklamada şu ifadelere yer verildi: “Elektrik üretiminde oluşan maliyet artışları nedeni ile 1 Temmuz 2021 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere nihai elektrik satış fiyatlarında tüm abone grupları için yüzde 15 oranında artış yapılmıştır. Bu kapsamda, 1 Temmuz 2021 itibariyle mesken abonelerince 100 kilovatsaat elektrik enerjisi için vergi ve fonlar dâhil olmak üzere 91,56 Türk Lirası ödenecektir.”

ELEKTRİK ÜRETİM AŞ’NİN AKTİF ELEKTRİK ENERJİ TOPTAN SATIŞ TARİFESİ BELİRLENDİ

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), bugün itibarıyla geçerli olmak üzere Elektrik Üretim AŞ’nin (EÜAŞ) aktif elektrik enerji toptan satış tarifesini belirledi.

EPDK’nin konuya ilişkin kararı, Resmi Gazete’nin 1 Temmuz 2021 tarihli  sayısında yayımlandı.

Buna göre, EÜAŞ’ın dağıtım şirketlerine teknik ve teknik olmayan kayıp enerji satışları ile görevli tedarik şirketlerine yapılan satışları kilovatsaat başına 23,7636 kuruş oldu.

Ayrıca, dağıtım şirketlerine genel aydınlatma kapsamında yapılan satışlarda kilovatsaat başına 42,0000 kuruş uygulanmasına karar verildi.

BOTAŞ, TEMMUZ TARİFELERİNDE ARTIŞ YAPTI

BOTAŞ, 2021 Yılı Temmuz Ayı Doğal Gaz Toptan Satış Fiyat Tarifesini açıkladı. BOTAŞ konuta yüzde 12, sanayiye yüzde 20, santrallere yüzde 20,2 artış yaptı.

BOTAŞ, 1 Temmuz’dan itibaren geçerli olmak üzere konut tarifesinde yüzde 12 artışa giderken sanayi tarifesinde yüzde 20, doğal gaz santrallerine uygulayacağı tarifede ise yüzde 20,2 artış yaptı.

Buna göre BOTAŞ, konut abonelerine uyguladığı doğal gaz satış fiyatını yüzde 12 artışla vergiler hariç 1,488094 TL/ Sm³’e yükseltirken sanayi abonelerine uyguladığı satış tarifesini de yüzde 12 artışla vergiler hariç Kademe 1’de 1,488094 TL/ Sm³’e yükseltti.

SANAYİ VE OSB’LERİN TARİFESİ YÜZDE 20 ARTTI

BOTAŞ, Kademe 2 için müşterilerine uyguladığı doğal gaz satış fiyatını yüzde 20 artışla 1,783354 TL/Sm³’e yükseltti. OSB’lere doğal gaz satış fiyatı ise yüzde 20 artışla ise 1,774438 TL/ Sm³ olarak uygulanacak.

SANTRALLERİN TARİFESİNDE YÜZDE 20,2 ARTIŞ

BOTAŞ, elektrik üretim santrallerine uyguladığı tarifede yüzde 20,2’lik artışa gitti. Artışla birlikte santrallere uygulanan tarife 2,060000 TL/Sm³’e yükseldi.

BOTAŞ’TAN 7 AY ÜST ÜSTE FİYAT ARTIŞI

Haziran ayında yapılan fiyat artışıyla birlikte BOTAŞ 7 ay üst üste fiyat artışı yapmış oldu.

BOTAŞ hatırlanacağı üzere bu yılın Ocak, Şubat, Mart ve Nisan aylarında da doğal gaz tariflerinde aylık bazda yüzde 1’lik artışlar yapmıştı.

BOTAŞ, Mayıs ayında ise konut ve sanayi tarifelerinde yüzde 1, santrallere uyguladığı tarifede ise yüzde 12’lik artış yapmıştı.

BOTAŞ, 1 Haziran’da ise konut ve sanayiye uygulayacağı tarifelerde yüzde 1 artışa giderken doğal gaz santrallerine uygulayacağı tarifede ise yüzde 5 artış yapmıştı.

Kademe 1: Her bir Ölçüm Sistemindeki Yıllık Çekiş miktarı 300.000 Sm³ ve altında olan Serbest Tüketicileri ifade etmektedir.

Kademe 2: Her bir Ölçüm Sistemindeki Yıllık Çekiş miktarı 300.001 Sm³ ve üzerinde olan Serbest Tüketicileri ifade etmektedir.

FİYAT ARTIŞLARI BİRDEN FAZLA FAKTÖRDEN KAYNAKLANDI

Elektrik ve doğal gaz fiyatlarında yapılan artışta doğal gaz ithalat maliyetlerindeki artış, kur artışı ve kuraklık gibi birden fazla faktörden kaynaklandığını görüyoruz. Doğal gaz ithalat maliyetleri ve Gün Öncesi Piyasası’nda (GÖP) oluşan fiyatlar bu şekilde artmaya devam ederse dördüncü çeyrekte yüzde 20-30 oranında bir zam ihtiyacı daha olabilir. Doğal gaz tarafından halen yaklaşık yüzde 20’ye yakın bir zam ihtiyacı daha var. Ticaret tarafında baktığımızda ne yazık ki müşteri boşaltmaların başladığını görüyoruz. Piyasada 2018’de yaşananlara benzer bir dönem olduğunu görüyoruz. İkili anlaşmalarda tekrar fesihlerin yaşanması ve ticaretin daralması bekleniyor. İkili anlaşmalarda fesihler olduğunda şirketler zarar ediyor, iflaslar yaşanabiliyor. Dağıtım şirketlerinin finansman yükü artacak. Son Kaynak Tedarik Tarifesinden (SKTT) elektrik alan bir sanayici normal tarifeden alsa şu an daha ucuza alır. Piyasadaki bir gelişme diğer tüm dinamikleri de alt üst ediyor. Elektrik talebinde çok ciddi bir artış var, emre amadelikler ise çok sınırda seyrediyor. Birkaç santralde sorun yaşansa sistemi sıkıntıya sokabilir yaz döneminde. Akkuyu Nükleer Santrali devreye girene kadar önümüzdeki 2-3 yıllık dönemde sistem, tüketimin arttığı dönemlerde zorlanabilir.

ELEKTRİK ÜRETİMİNDE KULLANILAN İTHAL YAKIT MALİYETLERİNDE CİDDİ ARTIŞLAR MEVCUT

Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki elektrik üretiminde kullanılan ithal yakıt maliyetlerinde ciddi artışlar mevcut. Doğal gaz fiyatlarına baktığımızda, Rus gazı özelinde, değişimler petrol fiyatlarına endeksli olarak yaklaşık 6 aylık gecikmeyle maliyetlere yansıyor. Sadece o maliyete baktığımızda bile tarifeler bu maliyetin altında kalıyor. Ancak şu andaki talebi sadece boru gazıyla karşılamak da mümkün değil. Dolayısıyla ihtiyaç duyulan miktarları LNG ile tamamlamak zorundasınız ki LNG maliyetleri şu anda boru gazının epey üzerinde. Dolayısıyla toplam maliyete baktığınızda tarifelerde her kesim sübvanse edilmeye devam ediyor.

Diğer taraftan dünyada kömür fiyatlarında da ciddi artışlar oldu. Türkiye’de ithal kömür kullanılarak yapılan elektrik üretimi, toplam elektrik üretiminin yaklaşık yüzde 20’sine denk geliyor. Döviz kurlarındaki yükseliş de maliyet problemini katlayarak arttırıyor. Zam yapılmasını kimse sevmez; ancak maliyetleriniz artıyorsa, siz hiç zam yapmasanız bile bu sübvansiyonun bedelini gene halk karşılar; dahası bu şekilde maliyet farkının bedelini o gazı ve elektriği kullanan da kullanmayan da herkes cebinden öder.

BARAJLARA GELEN SU MİKTARI TÜRKİYE UZUN YILLAR ORTALAMASININ YÜZDE 50 ALTINDA

Bunların yanında, bolca konuşulduğu üzere 2021 kurak bir yıl. Yani barajlara gelen su miktarı Türkiye uzun yıllar ortalamasının yüzde 50 altında. Kurak ve yağışlı yıllar genelde birkaç yıllık döngüler halinde değişse de, uzun dönemli trende baktığımızda maalesef gelen su miktarının azaldığını görüyoruz. Ülkemizin kurulu gücünün yüzde 32’si, yani 31 bin MW’lık kısmı, hidroelektrik santrallerinden oluşuyor. Dolayısıyla buradaki ciddi düşüşler sistemi de önemli ölçüde etkiliyor. Bu durum arz güvenliği açısından termik santrallerin önemini arttırıyor.

ELEKTRİK TÜKETİMİNDE DE CİDDİ BİR ARTIŞ VAR 

Ayrıca bildiğiniz gibi ülkemizde elektrik tüketiminde de ciddi bir artış var. Sanayimiz bir süredir sürekli ve ciddi bir artış halinde. Bunu sıcak havalar, turizm sezonu ve gelen turist sayısında yükselme kaynaklı tüketim artışı takip ediyor. Rüzgar da az estiği zaman, yani RES’lerimiz düşük kapasite ile çalışırken, termik santrallerin bile kapasitesini zorlayacak kadar ciddi bir talep oluşuyor. Bu santrallerde meydana gelebilen arıza ve zorunlu bakımları da hesaba katarsanız, bazen sistem bıçak sırtında işliyor. Yaz döneminde, açık havalarda güneş santrallerinin önemli bir katkısı olduğunu da söylemeden geçmemek gerek. O nedenle özellikle bu katkının düşeceği Ekim gibi aylar için de hazırlıklı olmalıyız.

Demek ki bir süredir söylediğimiz gibi, yeni kapasitelere ihtiyacımız var. Fiyatların yükselmesi, yatırımcıya yeni santral ihtiyacı olduğunu söyler. Şöyle düşünün, santraller talebe şu anda zor yetişiyorsa, birkaç sene sonra sorunumuz çok daha ciddi olacaktır. 

ÜLKEMİZDE ELEKTRİK FİYATLARI AVRUPA’DAKİ BAZI ÜLKELERİN ANCAK YARISI KADAR

Birkaç senedir $35-40/MWh seviyelerinde dolaşan spot elektrik fiyatları, şu anda $55/MWh seviyelerinde; yılın geri kalanı için beklentiler de $50/MWh’in altında. Ülkemizde elektrik fiyatları Avrupa’daki bazı ülkelerin ancak yarısı kadar. Zaten serbest piyasa fiyat artışlarına hemen tepki veriyor ve kısa sürede yeni kapasite çalışmaya başlayarak fiyatları dengeliyor. Eğer fiyatlara müdahale etmeye çalışırsanız, o zaman bazı santraller gün öncesi piyasasından kaçıyorlar; bu da sistemde sıkışıklık yaratıyor Fiyatların dalgalanmasına izin vermek, gerek ticaret şirketleri gerekse büyük tüketicileri risk yönetimi yapmaya teşvik eder; bunun yanında vadeli piyasaların gelişmesine yardımcı olur. Her fiyat dalgalandığında sözleşme fesihlerinin konuşulması bize üretici, tedarikçi ve tüketici şirketlerin bir kısmının bu risk yönetimini doğru şekilde yapmadıklarını veya yapamadıklarını gösteriyor. Bence en önemli konu bunun nedenlerini irdeleyip; piyasaya yönelik kronik sorunları artık çözüme kavuşturmak olmalı.