Elektrik sektöründe toparlanma beklentisi

Garanti Bankası Proje Finansman Müdürü Ahmet Tohma, BOTAŞ’ın üretim santrallerine sattığı gazın fiyatını artırarak maliyet bazlı fiyatlamaya geçmesiyle piyasadaki elektrik fiyatlarının artmaya başladığını belirterek, “Bizim öngörülerimize göre kilovatsaat başına elektrik fiyatı önümüzdeki sene 5,7 dolar/cent, sonrasında da 6 dolar/cent üzerine çıkabilir. Şu an son iki yıldır daha alt seviyeyi gördük ama inancımız elektrik üretim sektörü için en kötünün geride kaldığı yönünde. Bundan sonra artık toparlanma başlayacak.” dedi.

Tohma, Stratejik Ekonomik Araştırmalar Merkezi (STEAM) tarafından düzenlenen 19. Uluslararası Enerji Konferansı’nın “Enerji Yatırımları ve Finansman” oturumunda yaptığı konuşmada, bundan 10 yıl önce enerji sektöründe 100 milyar dolarlık yatırıma ihtiyaç duyulduğunu ve bu yatırımların şu anda yapılmasının bir başarı hikayesi olduğunu anlattı.

Sektörde yaklaşık 95 milyar dolarlık yatırım yapıldığını fakat bunların başladığı dönemde fizibilitelerinde yer alan elektrik fiyatlarında şu anda ciddi bir değişim görüldüğünü aktaran Tohma, bu durumun öngörülen gelirlerin yaratılamamasına ve kredi ödemelerinde sorunların ortaya çıkmasına yol açtığını söyledi.

Tohma, gerçekleştirilen 95 milyar dolarlık enerji yatırımı için yaklaşık 60 milyar dolar kredi kullanıldığını ve bunun yüzde 80’ini Türk bankaların karşıladığını kaydetti.

Söz konusu 60 milyar dolarlık finansmanın 15 milyar dolarlık kısmının geri ödemelerinde sorunlar yaşandığını ifade eden Tohma, “Bunlar piyasa riski alınarak finanse edilen projeler. Bunun yaklaşık 2,5 milyar dolarlık kısmı ithal kömür santrallerinden oluşurken, 7,5 milyar dolarını yerli kömür ve 5 milyar dolarlık kısmını da doğalgaz santralleri oluşturuyor.” diye konuştu.

Tohma, BOTAŞ’ın şu anda elektrik piyasasındaki en hakim oyuncu olduğunu çünkü doğalgazdan elektrik üretim santrallerinin maliyetlerinin yüzde 95’inin gaz maliyetlerinden kaynaklandığını bildirdi.

“BOTAŞ’tan cesur adım”

BOTAŞ’ın ağustos ayında elektrik üretim santrallerinin gazını maliyet bazlı fiyatlama üzerinden satmaya karar vermesini “çok cesur bir adım” olarak nitelendiren Tohma, bu fiyatlara aylık olarak dolardaki değişimin de yansıtılmaya karar verilmesinin çok önemli olduğunu vurguladı.

Maliyet bazlı fiyatlandırmanın elektrik üretim sektöründeki 15 milyar dolarlık kredinin geri ödenmesindeki riski de hafiflettiğini anlatan Tohma, bu adımın sürdürülebilir olması gerektiğini ifade etti.

Tohma, tahminlerinin ekim ayında BOTAŞ’ın ithalat fiyatının petrol fiyatlarına bağlı olarak artacağı yönünde olduğunu belirterek, şunları kaydetti:

“Bu, santrallere satılan gazın fiyatında dolar bazında bile artış yapması gerekeceği anlamına geliyor. Doğalgaz santrallerinin BOTAŞ’tan aldığı gazın bin metreküpü için açıklanan 270 dolarlık fiyat 290-300 dolara çıkarılabilir. Bu tabiki de aslında bizim önümüzdeki dönemde mevcut 15 milyar dolarlık kredinin yenilen yapılandırılması için en önemli çıpa. Bunun yansımasını da elektrik fiyatlarında gördük. İlk 6 ay kilovatsaat başına 4,4 dolar/cent olan elektrik fiyatı, kur bu kadar artmasına rağmen, 5,2 dolar/cent seviyesine geldi. Bizim öngörülerimize göre kilovatsaat başına elektrik fiyatı önümüzdeki sene 5,7 dolar/cent, sonrasında da 6 dolar/cent üzerine çıkabilir. Sektörün en pik döneminde yatırımlar yapıldı. Şu an son iki yıldır daha alt seviyeyi gördük ama inancımız elektrik üretim sektörü için en kötünün geride kaldığı yönünde. Bundan sonra artık toparlanma başlayacak.”

Verimsiz doğalgaz santrallerine “geçmiş olsun”

Asıl önemli konunun yaklaşık 5 milyar dolar borcu olan doğalgaz santrallerinde olduğunu vurgulayan Tohma, şu anda piyasada yaklaşık 10 bin megavat kapasiteli 9-10 adet verimli doğalgaz santrali bulunduğunu, bunların yanısıra 6 bin megavat kapasiteli verimsiz santrallerin de olduğunu hatırlattı.

Verimsiz santrallere “artık geçmiş olsun” diyen Tohma, gelecek dönemde sistemin bu santrallere ihtiyaç duymayacağını bildirdi.

Tohma, bu santrallerin halen bir milyar dolarlık kredi borcuna bağlı olarak iflas noktasına geldiğine dikkati çekerek, gerekli adımların atılması halinde elektrik üretiminde ciddi bir sorun öngörmediklerini anlattı.

BOTAŞ ile başlayan sürecin bütün piyasadaki fiyatlama mekanizmalarını değiştirdiğini ama bunun ‘piyasada çok ciddi bir belirsizlik var’ anlamına gelmemesi gerektiğine dikkati çeken Tohma, “Şu an bir geçiş sürecindeyiz. Elektrik üretim tarafında bir arz fazlası var. Aslında geçici bir dönem. Bizim projeksiyonlarımıza göre 2020-21 döneminde Türkiye’nin tekrardan yeni yatırımlara ihtiyaç duyacağını öngörüyoruz. Bugün bu adımlar atılmazsa ciddi anlamda bir arz kriziyle karşı karşıya kalabiliriz.” diye konuştu.

“Yatırımlar alım garantili projelere kayıyor”

Deloitte Türkiye Enerji ve Doğal Kaynaklar Endüstrisi Lideri Elif Düşmez Tek ise yaptığı sunumda, şu anda elektrikte bir arz fazlası oluştuğuna işaret ederek, “Son yıllarda artık ağırlıklı olarak belli bir fiyat garantisine dayalı bir yatırım ortamı görüyoruz. Sektörün borç yükü fazla ve bu borcun ödenebilmesi için net bir değer yaratılması lazım, ama bu değerin yaratılmasının önünde de bir takım sorunlar var. Buradaki çözüm, tamamen kararlılık gerekiyor. Yeni yatırımlar için ise öngörülebilirlik lazım.” değerlendirmesinde bulundu.

AA