SHURA Gündem’in ilk sayısı: Isı pompaları

Enerji dönüşümünde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı kadar önemli olan bir başka başlık, enerji verimliliği… 2024’te karbonsuzlaşma ile enerji verimliliği birlikteliğinin sıkça vurgulanması, Enerji ve Karbon Azaltımı Destek Programı’nın (EKA) açıklanması, dikkat çekici gelişmeler.

SHURA Gündem’in ilk sayısı hem enerji verimliliği hem de karbonsuzlaşmaya katkı sağlayan, özellikle Avrupa’da binalarda kullanımı giderek artan ısı pompalarına ayrıldı.

Isıtma, soğutma ve sıcak su sağlamak için ortamdaki doğal ısıyı yüksek sıcaklık ve basınca dönüştüren ısı pompaları, enerjiyi dönüştürürken kömür veya doğal gaz gibi fosil yakıtlar yerine elektrik kullandığı için karbonsuzlaşmaya ciddi katkı sağlıyor. Kullanılan elektriğin üretiminde yenilenebilir kaynakların payı arttıkça bu katkı da artıyor. Türkiye’de elektriğin yüzde 45’i yenilenebilir kaynaklardan üretiliyor. Isı pompasında kullanılan elektriğin aynı alandaki güneş panellerinden elde edilmesi durumunda bu payı yüzde 100’e kadar çıkarmak mümkün.

Isı pompaları diğer ısıtma ve soğutma sistemlerine kıyasla daha yüksek verimlilikle çalışırken toplam enerji ihtiyacını azaltıyor. Toplam elde edilen ısıtma kapasitesinin toplam ihtiyaç duyulan güç değerine oranını ifade eden COP değeri, ısı pompasında 1,5 ile 4 arasında değişirken, doğal gaz kazanlarında bu değer 0,9 civarında. Bu rakamlara bakıldığında ısı pompasıyla enerji güç değerinin 1,5 ila 4 katı ısı üretebilir. Fosil yakıtlarda ise kayıplar nedeniyle elde edilen ısı enerjisi, enerji girdisinden daha düşük oluyor.

TÜRKİYE’NİN ÇOĞU BÖLGESİ ISI POMPASINA UYGUN

COP değerine göre Türkiye, özellikle de kıyı bölgeleri, ısı pompaları için yüksek potansiyele sahip. COP değeri ne kadar yüksekse ısı pompalarının kullanımı da o kadar verimli ve ekonomik oluyor. Hava kaynaklı, su kaynaklı ve toprak kaynaklı olmak üzere üç tip ısı pompası vardır. SHURA hesaplamalarına göre uygulaması diğer tiplere kıyasla daha kolay ve ekonomik olan hava tipi ısı pompaları için Türkiye COP değeri ortalaması 2,75. Bu durum, ısı pompalarının yüksek verimliliği nedeniyle nihai tüketim verimliliğinde yüzde 64’lük bir iyileşme sağlıyor.

GÜNEŞ ENERJİSİYLE BİRLİKTE KULLANILDIĞINDA ÇOK AVANTAJLI

Isı pompaları özellikle müstakil evler ve yeni konutlarda güneş enerjisi sistemleri ile birlikte kullanıldığında ısıtma ve soğutma için temiz, verimli ve aylık enerji faturalarını düşürebilen bir alternatif olarak kendini gösteriyor. Elektrik çatı üstü güneş enerji santralinden elde edildiğinde, ısı pompasının enerji maliyeti sübvansiyonlu doğal gaz tarifelerine rağmen avantajlı. Ancak, şebekeden elektrik tüketen konutlarda yaygınlaşabilmesi için doğal gaz ve elektrik tarifeleri arasındaki farkın elektrik lehine gelişmesi önem taşıyor.

SHURA’NIN ÖNERİLERİ

Peki, hem verimli hem çevre dostu olan ısı pompası kullanımı nasıl yaygınlaştırılabilir?

SHURA’nın önerileri şöyle:

• 2025’te uygulamaya konan yeni elektrik tarifesi belli bir seviyenin üstünde tüketimi olan kullanıcılar için elektrik fiyatındaki sübvansiyonu büyük ölçüde kaldırdı. Ancak, doğal gaz tarifelerindeki sübvansiyon devam ediyor. Bu tarife politikası ısı pompalarının cazibesini azaltıyor. Sübvansiyonların düzenlenerek birbirine yakın düzeylere getirilmesi veya tamamen kaldırılması, ısı pompalarının gelişimini hızlandıracaktır.
• Mevcut tarife yapısının devamı halinde ısı pompası kullanıcılarının yüksek elektrik tarifesinden (ikinci kademe) muaf tutulması veya aradaki farkın nakit iadesi, ısı pompalarının yaygınlaşmasına katkı sağlayabilir.
• Avrupa’da olduğu gibi ısı pompalarının kullanımını teşvik eden hibe, kredi ve vergi düzenlemeleri, tanıtımlar ve bilinçlendirme çalışmaları yapılmalı.
• Çatı GES ve ısı pompası bulunan konutlar için yıllık uzlaştırma imkanı getirilerek teşvik sağlanabilir.
• Yeni yapılarda, özellikle COP değeri yüksek bölgelerde ısı pompası kullanımı yasal yükümlülükler getirilerek teşvik edilmeli.
• Isı pompalarının verimli olduğu bölgelerde doğal gaz boru hatlarının genişletilmesi stratejik hedefi, ısı pompaları ve diğer elektrikli teknolojilerin yaygınlaştırılması yaklaşımı ile yeniden gözden geçirilmeli.
• Karbon vergisi ya da fiyatlandırılması uygulaması, ısı pompası ve elektrikli teknolojilere geçişi hızlandırır ve toplanacak fonun bir kısmı yenilenebilir enerji gelişimi için kullanılabilir.

TÜRKİYE HAVA KAYNAKLI ISI POMPASI ORTALAMA COP (PERFORMANS KATSAYISI) DEĞERLERİ

Isı pompalarının kurulum dahil ilk yatırım maliyeti, eşdeğer doğal gaz kazanı veya kombilerden yaklaşık 300 €/kW daha yüksek. Ancak, ısı pompalarının tükettiği enerji miktarı doğal gazla ısınmanın yaklaşık üçte biri seviyesinde. SHURA hesaplamalarına göre hem elektrik hem de doğal gaz serbest piyasa fi yatlarından temin edilirse, ısı pompaları doğal gazlı sistemlerle rekabet edebilir. Ancak, mevcut sübvansiyonlu doğal gaz tarifeleri ile ısı pompalarının geri ödeme süresi doğal gazla ısınmaya kıyasla uzun. Konutlarda doğal gaz tarifelerinin piyasa fi yatlarıyla eşitlenmesi halinde ise aradaki fark önemli ölçüde azalıyor.