ABD kömürünün ilacı Asya ve Afrika mı?

Raşit Kırkağaç – İstanbul

Rusya-Ukrayna savaşı neticesinde enerjide dengelerin alt üst olmasıyla birlikte yeni kaynak arayışlarına giren ve Rus kaynaklarına yaptırım uygulayan AB 2022 ve 2023’ün ilk yarısında ciddi oranda ABD kömürüne yönelirken bu durumun 2024 yılında değişmesiyle ABD kömür ihracatı da yeni rotasını Asya ve Afrika’ya kırdı.

Küresel düzeyde bakıldığında 2024’ün ilk yarısında Asya ve Afrika’ya yaptığı termal kömürün artmasıyla toplam kömür ihracatı 2023’ün ilk yarısındaki 49 MMst’den 53 MMst’ye yükseldi.

ABD KÖMÜRÜNÜN ASYA’DAKİ BÜYÜK ALICISI HİNDİSTAN

ABD 2023 yılının ilk yarsına göre 2024 yılında Asya’ya termal kömür ihracatını yüzde 19 artırdı. Bu artış yaklaşık olarak 2,3 MMst’ye denk geliyor. Tahmin edileceği üzere bu artışta başı çeken iki ülke olarak Hindistan ve Çin ön plana çıkıyor. 2023 yılında Asya’ya gerçekleştirilen toplam ihracatın yüzde 57’si Hindistan’a yapıldı. Bunun en önemli sebepleri arasında ise tuğla üretim sektöründe yaşanan yoğun talep gösterilebilir. Bununla birlikte geriye kalan büyük çoğunluğu da Çinli şirketlerin oluşturduğu görülüyor.

AFRİKA’DA EN BÜYÜK ALICILAR FAS VE MISIR

Avrupa’ya yapılan ihracatın gerilemesiyle birlikte diğer bir öne çıkan bölge de Afrika oldu. ABD’nin Afrika’ya yaptığı termal kömür ihracatı 2023 yılı ilk yarısında 3,3 MMst olurken, bu oran yüzde 60 artarak ithalatı 2024’ün aynı döneminde 5,3 MMst’ye çıkardı. Küresel raporlara bakıldığında 2000 yılından 2024 yılına kadar ABD’nin Afrika’ya 5 MMst üzeri bir kömür ihracatı yaptığı görülmüyor. Bu 24 yıllık süreçte ABD termal kömür ihracatı 2019 yılında sadece bir kere 4 MMst’yi geçmiş. 2024’ün ilk yarısında Afrika’ya ihraç edilen termal kömürün yüzde 98’i Mısır ve Fas’a gönderildi. 2023 yılının ilk 6 ayında Fas’a 1,4 MMst kömür giderken bu miktar 2024 yılının aynı döneminde 2,8 MMst’ye yükseldi. Mısır’a ise 2023 yılı ilk 6 aylık dönemde 1,8 MMst kömür ihraç edilirken bu miktar 2024 yılının aynı döneminde 2,4 MMst’ye çıktı. Uzmanlara göre ABD termal kömürünün Kuzey Afrika’da rağbet görmesinin sebepleri arasında başta çimento fabrikaları ve tuğla üreticileri olmak üzere saniyeden gelen güçlü talep dikkat çekiyor. Bunun nedenleri arasında Mısır ve Fas’ın Rusya, Güney Afrika ve Endonezya gibi geleneksel kömür tedarikçilerine bağlılığını azaltmaya çalışarak arz güvenliğini çeşitlendirip güçlendirme çabasını ekleyebiliriz. Ayrıca pazarda ABD kömürünün genellikle rekabetçi ve güvenilir tedarik kaynağı olarak öne çıkması, yüksek kalorifik değere sahip olması, taşıma ve lojistik avantajları ile daha temiz yanma özelliklerine sahip olması rakiplerine göre avantaj sağlıyor.

AVRUPA KÖMÜRDEN UZAKLAŞIYOR

Avrupa Komisyonu’nun 8 mart 2022 tarihinde beşinci kısıtlayıcı önlem paketini kabul etmesiyle her türlü Rus kömürüne ithalat yasağı getirildi. Rus kömür ihracatının 4’te 1’ini etkileyen bu önlem ile Rusya yılda yaklaşık 8 milyar euro gelir kaybı yaşadı. Bununla birlikte ABD’nin Avrupa’ya termal kömür ihracatı da 2022 ve 2023’ün ilk yarısında arttı. Rusya’ya yönelik yaptırımların devreye alındığı 2022 yılında 6,4 MMst olan ihracat 14 MMst’ye çıktı. Bununla birlikte 2023 yılında ABD’nin Avrupa’ya ihracatı 10,5 MMst oldu. 2024 yılının ilk yarısında ABD’nin Avrupa piyasalarına termal kömür ihracatına bakıldığında iklim hedefleriyle örtüşen yüzde 63’lük rekor seviyede bir azalma göze çarpıyor ve miktar da 2,4 MMst’ye geriliyor. İklim hedefleriyle birlikte bu düşüşün başlıca sebepleri arasında geçtiğimiz yıllara göre nispeten daha sıcak geçen kış, enerji şirketlerinin LNG kullanımını artırması ve elektrik üretiminde nükleer ile yenilenebilir enerji kaynak oranlarının artması gösterilebilir.