Türkiye’den güneş enerjisi atağı

Raşit Kırkağaç / İstanbul

Yenilenebilir enerjiye yapılan küresel yatırım 2023’te ilk kez fosil yakıtlara ayrılan finansal kaynakları geride bırakırken güneş enerjisi yatırımları tüm üretim teknolojilerinin toplamını geçti. 2024 yılı sonu itibarıyla küresel enerji yatırımlarının ilk kez 3 trilyon doları aşması beklenirken bu yatırımların 2 trilyon dolarının da temiz enerji teknolojilerine ayrılacağı üzerinde duruluyor. Fotovoltaik teknolojisine yönelik elektrik sektörü yatırımlarının 2024 yılı sonunda 500 milyar doları aşması ve diğer tüm üretim kaynaklarının toplamını geride bırakması öngörülüyor. Türkiye ise güneş enerjisinde her yıl 3 bin 500 MW ek kurulu güçle 2035’e kadar ilave 40 GW’ı aşan bir kurulu güç kapasitesi eklemeyi hedefliyor.

KÜRESEL GÜNEŞ KURULU GÜCÜ ARTMAYA DEVAM EDİYOR

Küresel verilerden derlenen bilgilere göre 2023 yılında Avrupa’da güneş enerjisi kurulu gücü yaklaşık olarak 350 GW seviyelerine çıktı. Bölgede güneş enerjisinden elde edilen elektrik miktarı ise 400-450 TWh olarak gerçekleşti. Güneş enerjisi kurulu gücü ve bu kaynaktan elektrik üretiminde Çin’in başını çektiği Asya-Pasifik’te 2023 yılında kurulu güç 950 GW’ı aşarken üretim 1.300 TWh’i geçti. Diğer iki bölgeye göre daha düşük kurulu güce sahip olan Kuzey Amerika’da kurulu güç oranı 220 GW olurken üretilen elektrik miktarı 300 TWh seviyelerinde gerçekleşti. Onu takip eden Güney Amerika ve Afrika’da güneş enerjisi kurulu güç miktarları sırasıyla 30 GW ve 20 GW seviyelerindeyken üretilen elektrik miktarları da yaklaşık 40 TWh ve 20 TWh civarında oldu.

AFRİKA’DAKİ GES YATIRIMLARININ DAHA FAZLA FİNANSMANA İHTİYACI VAR

Küresel güneş enerjisi yatırımları dünya genelinde yenilenebilir enerjiye ilginin artması sonucu büyümeye devam ediyor. Bir yandan yatırımlarını artırmaya çalışan ülkeler diğer yandan da bu yatırımlar için yeni finansal kaynaklar ve teşvik mekanizmaları geliştiriyor. Asya-Pasifik’te en büyük güneş enerjisi yatırımcısı olan Çin 2023 yılında bu alana yaklaşık 100 milyar dolar yatırım yaptı. Çin’den sonra en büyük güneş enerjisi yatırımlarına sahip olan Hindistan’da 2023 yılında bu alana yapılan yatırım miktarı 25 milyar dolar civarında gerçekleşti. Bölgede Japonya 10 milyar doları geçen güneş yatırımlarıyla Çin ve Hindistan’ı takip ederken Güney Kore ise 6 milyar dolar civarında yatırım yaptı. Avrupa’da Almanya’nın 2023 yılında 25 milyar dolar civarında başı çektiği yatırımlarda sırasıyla İspanya 17 milyar dolar, önemli yatırımları bulunan İtalya ve Fransa ise yaklaşık olarak 10-15 milyar dolar civarında yatırım yaptı. Güneş enerjisi yatırımlarının büyük bir çoğunluğunun ABD’de yoğunlaştığı Kuzey Amerika’da toplam yatırım miktarı Avrupa’daki 4 ülkeye eşit olurken ABD’de yatırım miktarı 60 milyar dolar Kanada’daki yatırım miktarı da 6 milyar dolar seviyelerinde gerçekleşti.

Güney Amerika’nın en büyük güneş enerjisi pazarı olan Brezilya’da 2023 yılında 10 milyar doların üzerinde yatırım yapıldı. Finansal araç ve kaynaklara erişimi diğer bölgelere göre daha kısıtlı olan Afrika’da yatırımların çoğu 5 milyar doların üzerine çıkabilmiş değil. Güney Afrika 2023 yılında yaklaşık 5 milyar dolar yatırım yapabilirken, Mısır da 2 milyar doların biraz üzerinde bir yatırımla yılı tamamladı.

KÜRESEL YÜZER GES YATIRIMLARI ARTMAYA DEVAM EDİYOR

İklim değişikliği ve küresel ısınmanın etkisini en aza indirmek ve küresel güneş kurulu güç kapasitesini artırmak isteyen ülkeler yüzer GES kurulumlarına da yöneldiler. Yüzer GES kurulu gücünde Asya-Pasifik’in liderliği öne çıkarken bölgede Çin, 2023 yılı itibarıyla 3 GW’ı aşan kapasitesiyle dünya lideri konumunda yer alıyor. Ülkede çeşitli ölçekteki büyüklükleriyle birçok proje bulunurken, Anhui eyaletindeki 320 MW’lık Huainan tesisi en dikkat çekici projelerden biri olarak biliniyor. Ulusal Güneş Misyonu çerçevesinde 2025 yılına kadar 10 GW’lık yüzer GES kurmayı planlayan Hindistan bölgede yüzer GES kapasitesi bakımından yaklaşık 1.2 GW’lık kapasitesi ile Çin’i takip ediyor. Telangana’daki 100 MW’lık Ramagundam tesisi öne çıkan önemli projeler arasında bulunuyor. Ada ülkesi olan Japonya’nın ise yaklaşık olarak 1 GW’lık yüzer GES kapasitesi bulunuyor. Ülkede Chiba ve Hyogo bölgelerinde orta ve küçük ölçekli projeler bulunuyor. Güney Kore 500 MW’ı aşan kapasitesiyle dikkat çeken ülkeler arasında yer alırken 41 MW kapasiteli Saemangeum tesisi, 2.1 GW’a yükseltilmesi planlanan en iddialı projelerden biri olarak göze çarpıyor. Avrupa’da Hollanda 150 MW’ı aşan kapasitesi ile Fransa ise 50 MW’lık kapasitesiyle öne çıkan ülkeler arasında yer alıyor. Hollanda’daki 27 MW kapasiteli Sellingen projesi ve Fransa’daki Piolenc gölünde bulunan 17 MW’lık O’Mega1 projesi, Avrupa’nın en büyük projeleri olarak dikkat çekiyor.

TÜRKİYE GÜNEŞ ENERJİSİNDEKİ KONUMUNU GÜÇLENDİRİYOR

Yenilenebilir enerji kurulu gücü bakımından Avrupa’da beşinci sırada yer alan Türkiye, dünyada bu alanda 2023 yılında 58 GW’ı aşan yeşil enerji kurulu gücüyle 11. sıraya yükseldi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı verilerine göre temmuz ayında elektrik üretimi 34,6 milyar kWh, tüketimi de 34,5 kWh olan Türkiye temmuz sonu itibarıyla da toplam kurulu gücünü 113 GW’a yükseltti. Güneş ve rüzgarda toplam kurulu gücü 30 GW’a ulaşan Türkiye’de hidroelektrik enerjisinden sonra yenilenebilir enerji kaynakları arasında 17 bin 573 MW ile ikinci sırada yer alıyor. Yenilenebilir enerjide Türkiye’nin ciddi hedefleri olduğunu katıldığı her platformda dile getiren Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Türkiye’nin artan enerji talebini karşılamak amacıyla arz güvenliğini emniyete almaya ve ithalat bağımlılığının azaltılmaya çalışıldığını vurguladı. Bakan Bayraktar, her yıl 5 GW’lık güneş ve rüzgar kapasite ilavesi hedeflediklerini, bunun 3,5 GW’ının güneş kapasitesi olduğunu ifade etti.

YÜZER GES POTANSİYELİ 80 BİN MW

Özellikle Maden Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’nin kabul edilmesiyle birlikte baraj, göl ve göletlere de yüzer güneş enerjisi santrali kurulmasının önü açıldı.

Bakan Bayraktar söz konusu düzenlemeyle ilgili yaptığı açıklamalarda uygulamanın dünyada benzer örnekler taşıdığını ve Türkiye’yi yenilenebilir enerji hedeflerine yaklaştıracağını ifade etti. Bakan Bayraktar, “EÜAŞ’ın işlettiği barajlardaki kullanılabilir rezervuar alanlarının belirli kısımlarına GES kurulması, kesintisiz, karbonsuz elektrik arzı anlamına geliyor. Bu da iklim değişikliği ile mücadelede ekonominin karbon fiyatlama yükünün azaltılmasına olumlu katkılar sunacaktır” dedi. Konuyla ilgili Natura Sustainability’de yayımlanan rapora göre, dünya genelindeki 115 bin rezervuarın yüzde 30’unun yüzer GES’le donatılması durumunda yıllık 9 bin 500 TWh’e yakın elektrik üretimi gerçekleştirilebilecek. Türkiye’nin yıllık elektrik üretimi ise yaklaşık 330 TWh seviyelerinde gerçekleşiyor. Uzmanlar Türkiye’nin yüzer GES potansiyelini 80 bin MW olarak öngörüyor.