Gaz sevkiyatında Kursk endişesi

Rus gazının boru hattıyla Ukrayna üzerinden Avrupa’ya gönderildiği tek nokta Kursk’un Suca şehrindeki şiddetli çatışmalar, Avrupa’daki enerji arzına ilişkin endişeleri artırdı.

Rusya’nın Suca şehrini de içeren Kursk bölgesinde 6 Ağustos’ta Rusya ile Ukrayna ordusu arasında başlayan çatışmalar sürüyor.

Rus gazının boru hattıyla Ukrayna’ya tek giriş noktası olan ve Avrupa’ya uzanan Suca giriş noktasında yaşanan gerilim Avrupa’daki doğal gaz fiyatlarını bu yılın en yüksek seviyesine taşıdı.

Avrupa’da derinliği en fazla olan Hollanda merkezli sanal doğal gaz ticaret noktası TTF’de eylül vadeli kontratlarda megavatsaat başına gaz fiyatı, arz endişeleri nedeniyle 10 Ağustos’ta bu yılın en yüksek seviyesi olan 40 avrodan kapandı.

Rus enerji şirketi Gazprom ise Suca noktasından günde ortalama 42 milyon metreküp doğal gaz sevkiyatı gerçekleştirmeye devam ettiğini bildirdi.

Suca’dan geçen yıl yaklaşık 15 milyar metreküp gaz sevk edildi

Sovyetler Birliği döneminde inşa edilen Urengoy-Pomari-Ujgorod boru hattı, Sibirya’nın batısında çıkartılan doğal gazı Avrupa’ya sevk etmek üzere Suca’ya taşıyor.

Ukrayna üzerinden Slovakya’ya uzanan hat, buradan Çekya ve Avusturya’ya gaz taşırken, Macaristan da buradan ulaştırılan kaynağın müşterileri arasında yer alıyor.

Avrupa’ya giden Rus doğal gazının üçte birinin geçtiği Sohranivka dağıtım noktasında sevkiyat, Ukrayna tarafından Mayıs 2022’de durdurulurken, gaz sevkiyatı sadece Suca noktasından devam ediyor.

Suca’dan geçen yıl Avrupa’ya yaklaşık 15 milyar metreküp doğal gaz ulaştırılırken, bölgedeki çatışmaların ardından buradaki ölçüm noktasının geleceğine dair soru işaretleri oluştu.

Rus gazını Avrupa’ya taşıyan ana boru hatları Kuzey Akım 1 ve Kuzey Akım 2 sabotaj nedeniyle işlevsiz hale gelirken, Yamal-Avrupa hattı yaptırımlar nedeniyle atıl duruma düşmüştü.

Söz konusu kayıplarını telafi etmek için çalışmalarını hızlandıran Gazprom, Çin’e yeni boru hattı projesinin yanı sıra TürkAkım boru hattı ve sıvılaştırılmış doğal gazda (LNG) ihracat kapasitesini arttırmak istiyor.

Macaristan Dışişleri ve Dış Ticaret Bakanı Peter Szijjarto, St. Petersburg’ta AA muhabirine yaptığı açıklamada, ‘Türkiye olmasaydı enerji arzımız güvenli olmazdı. (TürkAkım) Bu boru hattı olmasaydı şimdi çok ciddi bir sorunla karşı karşıya olurduk.’ ifadesini kullanmıştı.

Ukrayna transit anlaşmasını uzatmayı planlamıyor

Ukrayna’nın ulusal doğal gaz şirketi Naftogaz ile Gazprom arasında 30 Aralık 2019’da imzalanan hükümetler arası anlaşmada, Ukrayna üzerinden Avrupa’ya 2021-2024 dönemi için senede 40 milyar metreküp doğal gaz transit geçişi öngörülüyordu.

Ukrayna Bakanlar Kurulu, Rus doğal gazının Ukrayna üzerinden Avrupa’ya akışını sağlayan anlaşmaların 2024 sonrası için uzatılmayacağını duyurmuştu.

Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak, 3 Temmuz’da yaptığı açıklamada, Ukrayna üzerinden Avrupa’ya doğal gaz sevkiyatına 2024’ten sonra da devam etmeye hazır olduklarını söylemişti.

Suca üzerinden sevkiyatın geleceği

InfoTEK Enerji Uzmanı Aleksandr Frolov, konuya ilişkin yaptığı değerlendirmede, Avrupa’nın Ukrayna ile Rusya arasında sona erecek transit anlaşmasının ‘provasını’ yaptığı değerlendirmesinde bulundu.

Ukrayna üzerinden gelen Rus gazı konusunda özellikle Orta Avrupa ülkelerinin hassas bir noktada bulunduğuna işaret eden Frolov, ‘(Suca) Bu ülkeler mevcut durumdan gerekli tüm sonuçları çıkarıyordur.’ ifadesini kullandı.

Avrupa Birliği (AB) yetkilileri Rus gazına bağımlılığını önemli oranda azaltırken, Ukrayna üzerinden doğal gazın kesilmesi halinde başta LNG olmak üzere alternatif kaynaklar bulunabileceğini belirtiyor.

Dünya doğal gaz rezervlerinin yaklaşık yüzde 16’sını kontrol eden Gazprom, yılın ilk yarısında 480,6 milyar ruble (yaklaşık 5,5 milyar dolar) zarar ettiğini bildirdi.

2022’de 1,2 trilyon ruble net kar elde eden Gazprom’un özellikle Avrupa’ya doğal gaz ihracatı, yaptırımlar nedeniyle önemli oranda geriledi. Şirket, 2023’ü de 629 milyar ruble zararla kapatmıştı.

Uzmanlar, Avrupa’daki pazar payını önemli oranda kaybeden şirketin bu nedenle Suca üzerinden sevkiyata devam etmesini, Ukrayna’nın da Avrupa’da Rus gazı kullanmayı sürdüren ülkelerle sorun yaşamamak için Suca’dan akışı kesmesinin beklenmediğini belirtiyor.

AA