Vadeli Elektrik Piyasası (VEP)
Elektrik piyasalarını işletme fonksiyonu EPİAŞ’a geçtiğinden bu yana piyasanın en temel beklentilerinin başında gelen maddelerden bir tanesi şüphesiz “Fiziksel Teslimat ile Sonuçlanan Vadeli Elektrik Piyasası”nın açılmasıydı.
Aslında yıllar önce henüz VOB ile İMKB birleşmesinden önce -biraz da gereğinden fazla bir acelecilikle- VOB bünyesinden bir emtia olarak elektrik kontratları ticarete açılmıştı.
Tüm organize piyasaların Borsa İstanbul çatısında birleşmesinden sonra VİOP bünyesindeki elektrik kontratları bir süreliğine de olsa piyasanın ilgisini çekmeyi başarmıştı ve işlem hacminde önemli yükselişler gözlemlemiştik.
Ancak gerek spot elektrik fiyatlarındaki tahmin zorluğu yaşanan dönemler gerekse piyasa oyuncularının manipülasyon ve içerden bilgi ticareti (Insider Trading) gibi konularda yeterince ikna olmamaları, bu oyuncuların direkt ticaret yapamamaları, finansal oyuncuların dahil olmaması gibi nedenlerle bu çıkış uzun soluklu olmadı.
Daha ziyade konvansiyonel piyasa oyuncularının ise “fiziksel teslimat” ısrarı bu süre içerisinde devam etti.
Kısa bir süre önce yine umut verici bir şeklide gelişmekte olan OTC piyasaların -toparlanması zor bir şekilde- çökmesi ile piyasadaki oyuncuların uzun vadeli işlem yapabileceği bir alan kalmamış oldu. Bu çöküntünün sebebi elbette fiyatın aşırı oynaması gibi gözükse de, şirketlerin kontratlarındaki yükümlülükleri yerine getirmekten “farklı yollarla” kaçınması OTC piyasasına büyük darbe vurdu. Dolayısı ile artık bu taraftaki kontratlar daha detaylı, korumacı ve tabii ki teminatlandırma açısından da ciddi maliyetli olacaktır. Bu yüzden de kısa zamanda büyük bir işlem hacmi gelmesi beklenmiyor.
Zaten özellikle batıdaki “türev ürünler pozisyonları” sebebi ile dönem dönem oyuncuların pozisyonlarını takipte zorlanan regülatörler ise riski takip edebilmek ve gereğinde müdahalede gecikmemek için hem raporlama standartlarını derinleştirip geliştirdiler hem de zorlayıcı hale getirerek bir taraftan türev işlemleri “organize borsalara” doğru itmeye çalışıyorlar.
EPİAŞ bu anlamda öncelikle kuruluşundan bu yana en büyük beklentilerin en başında olan “şeffaflık” konusunda, elbette bakanlığın kurgusu ve özellikle EPDK’nın katkısı ile büyük aşama kaydetti.
Şimdi ise hazırlandığı en önemli konu VEP.
Piyasa ile birlikte tüm süreçleri detaylı çalışarak iyi işleyen bir piyasa oluşturmaya çalışıyor. Gelinen nokta itibarı ile halen yazılım çalışmaları devam ederken piyasa tarafından -bu piyasanın başarılı doğması için- öne çıkarılan birkaç konu var;
- Teminat yükünün oyuncular açısından VİOP’tan çok farklı olmaması (finansal dönem için)
- Şirketlerin pozisyonlarının tüm vade ve kırık vadelerde netleştirilmesi
- Fiyat oluşmadığı zaman kabul edilecek fiyatın (Mark to Market) güvenilirliğinin sağlanması
- Gereken teşviklerle cazip bir Piyasa Yapıcılığı Modeli oluşturulması
- Piyasa İzleme Komitesi’nin ilgili tüm piyasaları izleyip (OTC, Doğalgaz, Petrol vb), gerektiğinde aksiyon alması ya da almasını sağlayacak bir yapıya kavuşturulması ve yaptırım kurallarının oluşması.
Piyasadan edinilen izlenim, bu konular doğru bir şekilde sonuçlanırsa şirketler için uzun dönemli risklerini yönetebilecekleri bir piyasa yapısının doğru işleyebileceği ve bunun özellikle doğalgaz piyasasına önemli bir örnek teşkil edeceği şeklinde.