Otomasyonda tank bazlı çapraz kontrol dönemi

2007 yılında ilk Kurul kararı alınan bayi denetim sistemi, bilinen adıyla otomasyon sistemi uzun çabalar sonucunda 2011 yılında işlerlik kazandı. Yani 2011’den bu yana Türkiye’deki yaklaşık 13 bin akaryakıt istasyonundaki akaryakıt hareketleri, otomasyon sistemleri aracılığı ile sağlanan günlük veriler ile EPDK tarafından yakından izleniyor. Bugün itibariyle 100 civarı dağıtıcı lisansı sahibi, 14 farklı otomasyon firması ile bu verileri EPDK’ya gönderiyor. Bu veriler ışığında otomasyon sistemi ile piyasa faaliyetlerinin izlenmesi ve denetimi sağlanıyor.

Bugüne kadar ulusal marker uygulaması ve otomasyon sistemleri aracılığı ile akaryakıt hareketlerinin yakından izlenmesi kayıt dışılığın önlenmesinde önemli bir rol oynadı. Ulusal stoğun takibi amacı ile 2018 yılında ise devreye alınan depo takip sistemi ile depolardaki ürünler anlık olarak İzlenmeye başlandı. Dolayısı ile depo takip sistemi aracılığı ile bayilere sunulan ürünlerin entegre biçimde değerlendirilmesi mecburiyeti ortaya çıktı.
Bu kapsamda otomasyona ilişkin verilerin EPDK’ya iletilmesine ilişkin usul ve esaslarda geçtiğimiz günlerde yapılan değişiklikle gerekli sadeleştirmeler yapılırken, istasyonlarda ürün bazlı takipten tank bazlı sisteme geçiş yapılması planlandı. Bu geçişe sektörün hazırlanması amacı ile değişikliklerin 2020 yılında yürürlüğe girmesine karar verildi.
Yapılan değişiklik ile ithalat ve rafineriden depoya, oradan bayiye ve son kullanıcıya kadar olan tedarik zincirinin takibi tamamlanarak daha etkin bir piyasa izleme metodolojisi oluşturulmuş olacak. Aynı zamanda diğer kamu kurum ve kuruluşları da görevlerinin gerektirdiği ölçüde verilere sağlanan erişim ile ilave yatırım ve maliyet oluşmadan kamu denetimini etkin bir şekilde yürütebilecekler.

Yani yeni düzenlemenin üç temel unsuru olduğunu söyleyebiliriz. Depo takip sistemiyle bayi otomasyon sisteminin entegrasyonu, istasyonlarda artık ürün bazlı takibin yanı sıra tank bazlı takip sisteminin de uygulanması, başta Gelir İdaresi Başkanlığı olmak üzere ilgili kamu kuruluşlarına veri sağlanması…

Bir başka deyişle, eklenen bu yeni halkalarla, otomasyonda sağlam ve kırılması zor bir takip zinciri tamamlanmış oluyor. Sistemin teknik anlamda tamamlanması için gerekli süre de verilmiş durumda. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın da otomasyon sistemini daha etkin kullanmasıyla, son dönemlerde sektörün şikayetlerinin yoğunlaştığı vergisel anlamdaki kayıp ve kaçaklar da çok daha etkin bir şekilde takip edilebilecek.

Düzenlemeyle gelen birkaç teknik ayrıntı da şöyle:
• Tüm veriler ürün bazlı değil de artık Tank Bazlı tablolarla takip edilecek,
• Köy tankerlerinin taşıdığı ürünlerin türü ve dolum yapıldığı kaynağı da takip edilecek.
• Fiyat izleme tablolarında köy pompaları da eklendi,
• Yine köy pompaları verileri UE3 raporuna izlenmek üzere eklendi,
• Satış tabloları, istasyon fiyat takip tabloları gibi Ağ hizmetleri tablolarında zaman damgası kaldırıldı.

Tank bazlı takibin verimli bir şekilde çalışması konusunda da şöyle bir ayrıntı var: Yalnızca tek tanktan ürün alan bağımsız tabancalarda sorun yok. Ancak bir tabancanın iki ayrı tanktan ürün alabilme ihtimali varsa (manifold ve sifonlu) tank bazlı sisteme geçildiğinde kriter dışı (288 lt. ve % 3) veri üretmesi söz konusu. Bunun çözümü için tank anahtarlama kontrol ünitesi adlandırılan ünitelerin kurulması gerekiyor. Bazı dağıtım şirketleri bu üniteleri daha önce zaten kurmuştu. Diğer şirketlerin de EPDK koşul sürecini sorunsuz kontrol altında tutabilmesi için bu kontrol ünitelerini kurmaları gerekebilecek.

Otomasyon 2.0