Kömür üstü yeşil
Değerli Okuyucularım,
Polonya’nın Katoviçe şehrinde 2-14 Aralık 2018 tarihlerinde gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) 24. Taraflar Konferansı (COP24) ve 2020’de yürürlüğe girecek olan Paris Anlaşması Çalışma Programı (Paris Kural Kitabı) kabulünü takip ettik. Türk Heyeti resmi gündemi olan “BMİDÇS kapsamında özel şartlarla tanımlı yerinin değiştirilmesi, böylece Yeşil İklim Fonu olmak üzere iklim finansmanı seçeneklerine erişim hakkı olması üzerine talebi” en üst düzeyde verilmiş sözlere, heyetimizin yoğun çabalarına karşın kabul görmedi. Türkiye COP için ev sahibi ülke olmayı isterken, karar mekanizmaları dışında kalıp-kalmama durumu var. Şimdi iklim diplomasimizin önünde Paris İklim Anlaşması’na Taraf Olma-İklim Finansmanı ikilemi duruyor. Yeni bir özel şart tanımı olur mu? Ya da başka çözüm? Göreceğiz.
Ülkemiz iklim değişimiyle mücadele yolunda, mevcut en temiz teknolojili sanayi büyümesi için sürdürülebilir üretimle ilerlemek zorunda. Bu bağlamda, öncelikle enerjiyi üretirken-tüketirken düşük karbon ekonomisi için yenilenebilir enerji kaynakları ile enerji verimliliği bizleri bekliyor. Anadolu’muzun Rumeli’mizin yeşil gücü var. İklim müzakeresi gücümüz de azalmamalı.
İlk haftasına katıldığım “Birlikte Değiştirelim” temalı COP 24’ün ev sahibi şehri Katoviçe, Polonya’nın pazar değeri en yüksek kömürlerine, %42’si orman olan, Rawa Nehri güzelliğine sahip olan, Silezya Bölgesi (Polonya, Almanya ve Çek Cumhuriyeti) metropolitan endüstriyel alanınında derli-toplu bir şehir. COP 24 medya gezisine gazeteciler “Yeşil Katoviçe” diyerek Avrupa Bizonu’na, atalarının 1,5 milyon yıl önceden beri yaşadığı ormandaki krala yüz yüze yakın olmaya, ormancıların yerel ormanları nasıl korumayı başardıklarını görmeye davet edildiler. Avrupa Bizonu koruma altında ve Avrupa Birliği için önemi yüksek.
Kömür madenciliğin 150 yıl önce başlamasıyla taşkömürü ve linyit zengini Katoviçe hızla gelişmiş. Bugün Yukarı Silezya’da yaşayanlar kendilerini biz ayrı bir ulusuz, Silezyalıyız diye tanımlayarak özerklik istiyorlar. Almanya’nın Ruhr Bölgesi eşittir Polonya’nın Yukarı Silezya Bölgesi. Katoviçe madencilik ve çelik endüstrileri gücüyle bir hidrokarbon şehri, karbon ekonomisi zengini. Kömürden gelen zenginliği paylaşmak istemiyorlar. Siyah ve yeşil bir arada. Sera gazları ve karbondioksit yutak alanı ormanlarıyla yaşıyorlar.
Adını Polonya’da 1855’te kömürü keşfeden Kont Guido Henckel von Donnersmarck’tan alan, 1960’dan sonra “Deneysel Kömür Madeni” olarak hizmetini sürdüren, 1982 yılında ise müze olan Guido Madeni’nde akşam karanlığında başlayan, 4 Aralık Azize Barbara Kömür Madencileri Günü’nde teknik bir gezi yaptım. Müthiş bir deneyimdi. Kimyasal Teknolojiler ile Yakıt Kimyası ve Teknolojisi derslerim kömürle başlamakta. Öğrencilerime anlatacaklarım var. Günün sabahında siyah giymiş, geleneksel madenci şapkalı Polonya Kömür Madencileri Müzik Grubu caddelerde yürüyerek konferans merkezine de geldiler. “Siyah altın kömür kralımız” diyen Polonya, COP 24 için ev sahibi olmaktan mutluyken, değişmeye pek de hazır değilim dedi.
COP 24 açılış töreni de, çatısında yeşil vadi esinlenmesi olan kongre merkezinin yanında bulunan ve eski bir kömür madeni olan Silezya Müzesi’nde yapıldı. Polonya ülke pavilyonunun bir bölümünde “Birlikte Yeşile Gidelim” diyen Katoviçe tanıtımı yapılırken, Polonya Elektrik Birliği büyük bir sergi alanında kömürle yer aldı. Kuş sesleri, orman canlandırması, tanıtım öğesi olarak elma ikramı, kömür sergileme, kömür mücevherleri, takıları, kömürün karbonizasyonu ile üretilen aktif karbonlu sabun ve şampuanın öne çıkarılması gibi ayrıntılarla “Herkes İçin Adil bir Enerji Geçişi” vurgusuyla kömür üstü yeşiliz dediler.
Katoviçe’de Merkezi Madencilik Enstitüsü ile Kömürün Kimyasal Prosesi Enstitüsü tarafından yanma ve gazlaştırma odaklı “Temiz Kömür Teknolojisi Merkezi” kurulmuş. Polonya’nın ileri madencilik makina ve teçhizat endüstrileri de var. Bu nedenle kömür üstü yeşil diyorlar. Polonya kömürden vazgeçer mi? Mümkün değil.
Dünya da kömürden vazgeçme yolunda ilerlemiyor. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) 2023 yılında küresel kömür talebindeki artışın %2 oranında olacağı öngörüsünü bildirdi. “Hepimiz için Temiz Gezegen” diyen Avrupa Komisyonu 28 Kasım’da “2050 yılı uzun vadeli stratejik vizyonundaki iklimsel nötr kavramını, gerçekçi teknolojik çözümler ve sosyal adaletin gerekliliğiyle” açıklamıştı. Bakalım Polonya bu vizyonun neresinde olacak?
İşte böylesi gelişmelerle bir COP daha geldi, geçti. Tanışma fırsatı bulduğum COP 24 Başkanı ve Polonya Çevre Bakan Yardımcısı Dr. Michal Kurtyaka hep gülümsedi. Polonya, halkını üzmeden, ülkenin prestijini sarsmadan “Kömür Üstü Yeşil” medya yönetimi yaparken, güvenliği iyi sağlayarak, kanaatimce iletişim fakültelerinde derste irdelenecek bir başarıya imza attı. Hepimize de ders verdi.
Enerjinize ve çevrenize iyi bakınız değerli okuyucularım.