elektrik

Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu

Mart 1975’e kadar bir Devlet Dairesi olarak görev yapan “Elektrik Dairesi” Bakanlar Kurulunun kararı ile 1 Mart 1975 tarihinden itibaren Kıbrıs Türk Elektrik Kurumuna (Kıb-Tek) dönüştürülmüştür.  Kıb-Tek, bugün 640 çalışan ve 182,000 abone ve KKTC bütçesinin yaklaşık 1/3’üne tekabül eden bütçesi ile Maliye Bakanlığından sonra en büyük bütçeye sahip olan, KKTC’nin en büyük Kurumudur.

Kıb-Tek’in kuruluşundan itibaren her biri birer kilometre taşı olmuş olan büyük yatırımları, “Santraller, Yüksek ve Orta Gerilim Enerji Nakil Hatları, Akıllı Sayaç Sistemi, LED Aydınlatma ve Çağrı Merkezi” yatırımları olarak sıralayabiliriz.

1994 yılına kadar elektrik ihtiyacının bir kısmı 1970’lerden kalma, ilkel ve motorinle çalışan 2 adet 30 MW ve 1 adet 15 MW gücünde olan Gaz Türbini Santraller ile üretilirken, enerji ihtiyacının büyük bir kısmı Güney Kıbrıs’tan karşılanmaktaydı.

1990 yılında Türkiye’nin desteği ile elektrik üretimi için ciddi anlamda adım atıldı ve tamamı Türkiye tarafından karşılanan 125 milyon $’lık yatırımla, o günün şartlarına göre çağdaş Buhar Türbini Santralı Teknecik bölgesinde kurulmaya başlandı. Tamamlanan ilk ünite 1995 yılında diğeri ise 1996 yıllında devreye girdi. Santral, iki üniteden oluşmaktadır ve her ünite 60 Megawatt (MW) olup toplam 120 Megawatt gücündedir. Santrallerde yakıt olarak no:6 fuel oil kullanılmaktadır. Buhar Türbini Santralinin devreye girmesiyle Güney Kıbrıs, KKTC’ye verdiği elektriği 1996 yılı Mart ayında tamamen kesmiştir. Bu tarihten itibaren bu santral, 2003 yılına kadar ülke enerji ihtiyacının çok büyük bir kısmını tek başına karşıladı. Bu amaçla o dönemde hem zaman, hem de üretim açısından yüzde 95’in üzerinde çok yüksek bir emreamadelikle çalıştı.

2000’li yılların başlarına gelindiğinde artan enerji talebi Teknecik’teki iki ünite tarafından tek başına karşılanamaz bir hal aldı ve Devlet tarafından Kiralama ve Hizmet Alımı modeliyle yeni bir santral gündeme geldi. Artan taleple eş zamanlı olarak Kıbrıs müzakerelerindeki hareketlilik çerçevesinde, inşaat sektöründe deyim yerindeyse patlama yaşanmış, inşaat sektöründeki hareketlilikle birlikte, enerji talebi dramatik olarak (yılda %10-12) artmış ve artan enerji talebi doğrultusunda KKTC Hükümeti ile AKSA arasında Garantili Alım Sözleşmesi imzalanmıştır. İmzalanan sözleşme çerçevesinde, 2003 yılında 2 adet 17.5 MW Dizel Makina ile başlayan Kalecik Elektrik Santrali Yatırımları, 2014 yılında 8 adet 17.5 MW Dizel Makina ve bir adet 8 MW Atık Isı Buhar Kazanına ulaşmıştır.

2007 yılında Kıb-Tek tarafından, Teknecik Elektrik Santraline 4 adet, 2009 yılında 2 adet ve 2015 yılında 2 adet daha olmak üzere toplam 8 adet 17 MW’lık Dizel Makina yatırımı yapılmıştır. Tüm bu yatırımlarla birlikte 2020 yılı itibarıyle birlikte KKTC’nin Kurulu Santral Gücü toplam 405 MW’a ulaşır iken, Operasonel Emreamade Gücümüz toplam 336 MW ‘dır.

Teknecik Elektrik Santralinin Kurulumunun başlamasıyla birlikte 1990’lı yıllarda 66kV Yüksek Gerilim Enerji Nakil Hattı ve Trafo Merkezi yatırımları başlamış, bu yatırımlar 2005 yılında tamamlanmıştır. 2007 yılı itibarıyle birlikte hem iletim kayıplarını azaltmak, hem de şebeke stabilitesini arttırmak amacıyla 66kV olan iletim hattı ve trafo merkezlerinin 132kV’a dönüşümü için yatırımlar başlamış olup, bu yatırımlar 2019 yılı itibarıyle ada çapında yüzde 90 oranında tamamlanmıştır. 132kV Yüksek Gerilim Enerji Nakil Hattı ve Trafo Merkezi inşaalarının başlamasıyla birlikte, Yüksek Gerilim Hatları boyunca Fiber Optik Haberleşme Ağı da kurulmuş, bununla birlikte Yüksek Gerilimde SCADA Sistemi “Merkezi Denetleme Kontrol ve Veri Toplama” de hayata geçirilmiştir. 132kV Yüksek Gerilim Enerji Nakil Hatları yatırımlarıyla eş zamanlı olarak, Orta Gerilim Seviyesinde de 11kV olarak kurgulanmış olan şebekenin de 22kV’a yükseltilmesi amacıyla OG yatırımları da gerçekleştirilmiştir. İletim Hattı ana omurgasında yapılan tüm bu yatırımlarla birlikte iletim hattı kayıplarında, arıza tespit ve arıza giderme sürelerinde büyük düşüler sağlanmıştır.

Akıllı Sayaç yatırımları 2014 yılında başlamış ve Kıb-Tek şebekesinde mevcut tüm Mekanik Sayaçlar, Elektronik Sayaçlar ile değiştirilmiş, Elektronik Sayaçlara geçişle birlikte AMM (Otomatik Sayaç Yönetimi) Sistemi de kurulmuştur.  AMM Sisteminin de kurulumuyla birlikte her bir sayaca tek bir merkezden, uzaktan erişim imkanı sağlanarak hem kayıp-kaçak oranı ciddi oranda minimize edilmiş, hem Dağıtım Şebekesindeki arızaların tespit sürelerinde düşüş sağlamış, hemde yüzde 96’nın üzerinde tahsilat oranının yakalanmasında büyül rolü olmuştur.

2015 yılında Başkent Lefkoşa’da mevcut Civa-Buharlı ve Sodyum-Buharlı yüksek enerji tüketimi olan armatürlerin, uzun ömürlü ve enerji tüketimi düşük LED armatürlerle değişimi ile başlamış olan LED Aydınlatma projesi henüz tamamlanmamış, bu değişim ada çapında kademe kademe devam etmektedir.

Çağrı Merkezi ilk olarak 2015’te kurulmuş, önceleri yalnızca mesai saatleri içerisinde hizmet vermiş, 2017 yılında artan iş yüküne paralel olarak yeni personel istihdamı ve yeni donanım yatırımlarıyla geliştirilerek 7-24 hizmet verecek şekilde yeniden organize edilmiş ve 2017’den beridir bu şekilde hizmet vermektedir. Çağrı Merkezinin devreye girmesiyle birlikte, aboneler ıslak imza gerektiren işlemler haricinde tüm işlem ve arıza bildirimlerini Çağrı Merkezi üzerinden yapabilmeye başlamış, müşteri memnuniyetinde kayda değer bir artış olarak geri dönüş sağlamıştır.

Tüm bunlara ek olarak, hala çalışmaları devam etmekte olan “Orta Gerilim Scada Sistemi, Elektrik Üretiminde kullanılan yakıtın Fuel Oil’den Doğalgaz’a dönüşümü, Kombine Çevrim Gaz Türbini ve Depolama-Dengelemeli Güneş Enerjisi Santrali” yatırımları da, günümüz teknolojisine uygun, sürdürülebilir bir yapı yaratmak, elektrik fiyatlarını düşürmek, elektrik üretiminden kaynaklanan karbon emisyonlarını düşürmek ve müşteri memnuniyetini arttırmak için yola çıktığımız, proje aşamasındaki çalışmalarımızdır. Bu projelere de daha detaylı olarak önümüzdeki yazılarda değineceğim.