Forties Boru Hattı sorunu ve küresel etkileri
11 Aralık günü, Forties Boru Hattı Sistemi’nin operatorü Ineos, boru hattı sisteminin karadaki kesimindeki teknik bir sorun nedeniyle Forties Boru Hattı Sistemi’nin tamamen kapatıldığını duyurdu. En başta küçük gibi görünen bir çatlağın daha da büyümesi ihtimali üzerine bu kararı aldığını söyleyen Ineos, henüz nasıl bir tamir işlemi uygulayacağını söylememiş olsa da sistemin en az iki hafta kapalı kalacağını bildirdi. Toplamda 80’nin üstünde sahadan oluşan sistemdeki petrol sahalarının sayısı 68. Forties Boru Hattı Sistemi Birleşik Krallık toplam petrol üretiminin %25’i ve doğalgaz üretiminin ise %40’ına tekabül eden bir üretimi sağlayan bir sistem. Dated Brent’in dört bileşken petrol türü olan Forties tipi ham petrol, bu sistemin toplamından elde edilen petrol türü.
Fiziki olarak ciddi bir kesintiden bahsediyor olsak da Forties kesintisini önemli kılan bu bu Dated Brent ilişkisi. Dated Brent, tanımı gereği bileşiğindeki Brent, Forties, Oseberg ve Ekofisk türü ham petrollerden gün sonu kapanış fiyatı en rekabetçi olanının baz alındığı bir fiyat sistemi ve Atlantik’in doğusunun neredeyse tamamı için kıyas (benchmark) fiyat olarak kullanılıyor. Bu durumda Forties sistemindeki sorun çözülene kadar Dated Brent’te bileşkenlerin en rekabetçisi olan Forties’in ağırlıklı olması imkansız. Diğer taraftan fiziki olarak da talebi en yüksek olan ham petrol türü olduğu için Brent Futures fiyatlarda ön ay (front month) ve ikinci ay farkında da bir etkisi oldu.
Uluslararası Enerji Ajansı (UEA)’ndan Birleşik Krallık acil stoklarının yeterli olduğu ve Forties sorunu nedeniyle ham petrol ihtiyacının karşılanmasında derin bir etki görülmeyeceği açıklamasının ardından Brent Futures fiyatta 11 Aralık’ta yaşanan artış ileriki günlerde dizginlenmiş oldu. Bence bu rahatlık fazla bir rahatlık ve UEA açıklaması yersiz bir rahatlama getirdi. Forties’in fiziki olarak yokluğu sadece Birleşik Krallık ham petrol talebi üzerinden değerlendirilebilecek kadar sığ bir konu değil. Forties’in piyasadan çekilmesi, Asya’dan ABD’ye çok daha derin bir konu ve bence önümüzdeki yıl petrol piyasasını derinden etkileyecek bir konu. Forties Sistemi’nde gaz üretildiğinden de bahsetmiştim. Forties sistemindeki gaz kesintisi ile Troll sahasındaki teknik sorun ve Avusturya’daki patlamanın aynı zamana denk gelmesi bana tesadüf olarak gelmiyor ama ne gaz komplo teorisi yapalım ne de gaz piyasasına girelim. Bu konuyu gaz piyasasının uzmanlarının konuşmasını ve bizi aydınlatmasını umuyorum.
Forties tipi petrol, fiziki olarak BFOE basketin en güçlü paydası. Sanılanın aksine Brent bu basketin en zayıf halkası. Arz konusunda en güçlü olduğu için de fiyat olarak en rekabetçi olanı. Bu nedenden dolayı da özellikle Asya piyasasında hafif petrol ihtiyacı oluştuğunda akla ilk gelen petrol türü. Birçok gaz sahasının da sisteme katılması nedeniyle Forties hafif ham petrol olarak sınıflandırılacak (Bizim hesaplamalarımızla 39.6 API – Kasım 2017) özkütleye sahip. Bu özellikleri ile Kuzey Batı Avrupa’da Nijerya, ABD ve diğer Kuzey Buz Denizi petrolleri ile, Asya’da ise Angola ve Rusya’nın ESPO türü ham petrolü ile rekabet içinde. Nijerya petrolünün arz kesintileri nedeniyle risk dezavantajı ve mesafe nedeniyle taşıma maliyet dezavantajı olduğu için Forties’e karşı genelde güçlü indirim stratejisi ile piyasaya girme çabası var. ABD petrolü ise henüz Atlantik arbitrajı sorunu nedeniyle güçlü bir akış sağlayamadı. Kuzey Buz Denizi’nde fiziki olarak Forties ile rekabet edebilecek tek petrol türü Ekofisk, ancak onun da genelde kontratlı satışı olduğu için spot piyasaya düşme ihtimali düşük. Hal böyle olunca Forties bölgede hafif petrol türleri arasında rekabet sorunu yaşamıyor.
Yukarıda Nijerya petrolünün arz sorunları nedeniyle artan risk dezavantajından bahsetmiştim. Bu son olay ile herkes için en güvenilir kaynaklardan biri olarak kabul edilen Kuzey Buz Denizi petrollerinin arzında risk algısı muhtemelen yeniden şekillenecek. Asya pazarında ESPO’ya karşı 3.5 güne karşı 36 gün gibi bir süre dezavantajını da eklersek Güney Kore pazarında Forties için eski güzel günler 2018’de biraz zor olabilir. Bu fiziki talep düşüşü Dated Brent üzerinde daha da Forties ağırlıklı bir yapının oluşmasına yol açacaktır ki BFOE basketinin en hafif ve en düşük sülfürlü petrolü olan Forties’e dayalı bir Dated Brent yapısı Batı Afrika ve ABD petrolleri için Kuzeybatı Avrupa’da ciddi bir avantaj olarak dönebilir.
Statoil’in Ocak teslimatlı Forties kargosunu haklarını Litasco’dan aldığını açıklaması piyasada Forties sorununun Ocak’a kadar çözüleceği havasını oluşturmuş gibi görünüyor ancak ben bu konuda temkinli olunmasını öneririm. Ekofisk ve Oseberg gibi Dated Brent basketi üreticisi Norveç’in iyimser tarafta bulunma zorunluluğunu ben daha çok ticari olarak kabul ediyorum ve bu nedenden dolayı da Statoil hamlesini tarafsız değerlendirmiyorum. Ineos gibi tecrübeli bir operatörün bu tür bir teknik sorun ile ilgili bir acil durum planının olmaması ve hala sorunu nasıl çözeceğini dahi açıklamamıs olması bence manidar. Bu olayı sadece petrol özelinde düşünmek yanlış olur ancak daha önce de dediğim gibi gaz kısmını umarım gaz piyasası uzmanları anlatır ve biz de gerekirse katkı sağlarız. Yine de Türkiye’yi de içine alan çok geniş etkileri olan Forties Boru Hattı Sistemi sorunundan hem bizim hem de konunun doğrudan muhatabı olan Birleşik Krallık, Güney Kore ve Rusya gibi ülkeler için çıkarılacak büyük dersler var. Bir musibet, bin nasihattan daha hayırlı oldu her zamanki gibi.
Saygılarımla.
Bu yazıda geçen görüşler tamamen yazarın kendi görüşleri olup Thomson Reuters ve bağlı kuruluşları ile gazetemizi kesinlikle bağlamaz ve görüşlerini yansıtmaz.