Lisanssız elektrik üretiminde yeni düzenlemeler

Yeni yapılan düzenleme incelendiğinde özetle tüketicilere kendi bağlantı güçleriyle sınırlı olacak şekilde üretim tesisi kurma imkanı sağlamakta.

10 Mayıs 2019 tarih ve 30770 Sayılı Resmi Gazete’ de yayınlanan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim faaliyeti gösteren tesisler için uygulanacak fiyat ve süreler ile yerli katkı ilavesine ilişkin kararda değişiklik yapılmasına ilişkin 1044 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı, güneş enerji santralleri üretim, satış ve ticareti sektöründe büyük heyecan yarattı. Bu Karar ile 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun 14’üncü maddesinde yer alan lisanssız faaliyet yapabilecek yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerinin kurulu güç üst sınırı, bir megavattan (1 MW) beş megavata (5MW) çıkarılmıştır. Bu yazımda bu husus ile yine aynı Cumhurbaşkanlığı Kararı’nda yer alan ihtiyaç fazlası enerjinin değerlendirilmesine ilişkin maddeler ve bu kararın yayınlanmasını takip eden 2 gün sonra 12 Mayıs 2019 tarihli ve 30772 Sayılı Resmî Gazete Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından yayınlanan “Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nin” enerji sektörüne getirdiği fırsatlar ve yönetmeliğin uygulama esnasındaki süreçleri üzerinde durulacaktır.

Geçtiğimiz günlerde EPDK tarafından “Elektrik Piyasası 2018 Yılı Piyasa Gelişim Raporu” yayınlandı. EPDK’nın raporuna göre 2018 yılında lisanssız kurulu gücün, 2017 yılına oranla yaklaşık %67,35 artarak 5.310 MW’a rakamlarına yükseldiği görülmüştür. 2017-2018 yıllarında, ülkemizdeki lisanssız kurulu gücün üretici kaynak bazında gelişimi aşağıdaki tablo 1’de ayrıntılı olarak gösterilmiştir:

Ülkemizdeki lisanssız kurulu güç miktarının yaklaşık %94,47’sini güneş (fotovoltaik) enerjisi santrallerinden (GES) oluştuğundan dolayı bu yazımda yeni düzenlemeleri güneş enerji santralleri odaklı olarak ele alacağım. Bu konuda biraz geçmişe dönüp hafızamızı tazelemek de fayda vardır. Bilindiği üzere, 4628 sayılı kanunda yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisleri için belirlenen azami beş yüz kilovatlık (500 KW) kurulu güç, 14 Mart 2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile bir megavat’a (1 MW) çıkarılmıştır. Bu çerçevede 03 Aralık 2010 tarihinde yayımlanan Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik tekrar hazırlanarak 02 Ekim 2013 tarihinde 2878 sayılı Resmi Gazete‘de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. İşte ne olduysa bu yönetmelikten sonra oldu ve 2013 yılında yok denecek seviyede olan GES tesisleri kurulu gücü 2018 yılı sonu itibariyle 5.000 MW’ı da aşarak GES’ler için öngörülen 2020 hedeflerinin çok daha erken yakalanmasına neden oldu.

Güneş enerji santrallerinde lisanssız elektrik üretimi kronolojisini verme nedenim, 500 kW’a kadar lisanssız tesis kurma hakkı 2007 yılında 4628 Sayılı Kanun’a girmesine rağmen bu alandaki gelişmeler ancak 02 Ekim 2013 tarihinde 2878 sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak “Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik”in yürürlüğe girmesinden sonra olmuştur. Yaklaşık 5 yıllık süre zarfında lisanssız elektrik üretimi konusunda yaşanan gelişmeler enerji arz güvenliğine sağladığı katkının yanında GES konusunda bilgi birikimi oluşumuna destek oldu. 2014 yılında ülkemizde hiç güneş enerji santralleri için panel üretim tesisimiz bulunmamasına rağmen, bugün hem iç pazara hem de dış pazara hitap edecek seviyede çok sayıda güneş enerji santrali panel üretim tesisleri kurulmuş, GES kurulumu konusunda tecrübeye sahip olan proje taahhüt sektörü yurtdışına açılmış, bu alanda binlerce sayıda eğitimli iş gücü oluşmuştur. En önemlisi de enerji alanı dışında faaliyet gösteren yüzlerce şirketin kendi çapında enerji yatırımcısı olma yolunu açmıştır. Lisanssız elektrik üretimi konusunda oluşan faydanın etki analizi yapıldığında çarpan etkisiyle iktisadi hayata önemli katkıları olduğu görülecektir.

12 Mayıs 2019 tarihli ve 30772 Sayılı Resmî Gazete Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından yayımlanan “Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği’nin amacı “Elektrik piyasasında, tüketicilerin elektrik ihtiyaçlarını tüketim noktasına en yakın kendi üretim tesisinden karşılaması, arz güvenliğinin sağlanmasında küçük ölçekli üretim tesislerinin ülke ekonomisine kazandırılması ve küçük ölçekli üretim kaynaklarının etkin kullanımının sağlanması ile elektrik şebekesinde meydana gelen kayıp miktarlarının düşürülmesi amacıyla lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğü olmaksızın, elektrik enerjisi üretebilecek, gerçek veya tüzel kişilere uygulanacak usul ve esasların belirlenmesi” olarak tarif edilmektedir.

Yeni yapılan düzenleme incelendiğinde özetle tüketicilere kendi bağlantı güçleriyle sınırlı olacak şekilde üretim tesisi kurma imkanı sağlamakta ve ihtiyaçtan fazla üretilen enerji miktarındaki mahsuplaşmayı tüketicilerin kendi abone gruplarındaki tarife üzerinden yapılmasını öngörmektedir.

Güneş enerji santrallerinin kurulumuna iktisadi olarak bakıldığında, yatırımcıların GES yatırımına karar verebilmesi için bir yasal zorunluluk olması ya da GES yatırımının finansal geri dönüş süresinin farklı bir enerji yatırım alanlarına göre daha kısa olması gerekmektedir. Ülkemizde dışarıya olan enerji bağımlılığının çok yüksek düzeylerden istenen seviyelere düşürülmesi için bu tip düzenlemeler yapmak çok büyük önem arz etmektedir.