Gözler 1 Ocak’ta

13 termik santrale baca filtresi takma zorunluluğunu 2,5 yıl erteleyerek 31 Aralık 2019’dan 30 Haziran 2022’ye kadar uzatılmasını öngören kanun değişikliğinin Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından Meclis’e geri gönderilmesinin ardından gözler 1 Ocak 2020 tarihine çevrildi.

Meclis’te 21 Kasım’da kabul edilen ve Dijital Hizmet Vergisi, Konaklama Vergisi, Değerli Konut Vergisi gibi düzenlemeleri de içeren torba yasanın 50’nci maddesine göre havayı kirleten 13 termik santrale baca filtresi takma zorunluluğunun 2,5 yıl ertelenerek 31 Aralık 2019’dan 30 Haziran 2022’ye kadar uzatılması ön görülüyordu. Ancak bu kanun değişikliğinin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından veto edilmesinin ardından gözler 1 Ocak 2020 tarihine çevrildi.

Toplam kurulu güçleri yaklaşık 8.337 MW’ı bulan 13 adet yerli kömür santralinin bir bölümünün 1 Ocak 2020 tarihi itibariyle yönetmelikte belirtilen nitelikleri sağlayan baca gazı filtre sistemlerine sahip olmadıkları için üretimlerini tamamen durdurması bekleniyor. Filtre sistemlerine sahip olan fakat isterleri tam olarak karşılamayan santrallerin ise üretim seviyeleri belli oranlarda azaltarak üretimlerine devam etmesi bekleniyor.

ARZ GÜVENLİĞİ RİSKİ BULUNMUYOR

Baz yük santrali konumundaki yerli kömür santrallerinin elektrik üretimlerinde yaşanacak düşüş piyasada elektrik fiyatları ve arz güvenliği tartışmalarını beraberinde getirirken sektör temsilcileri ve Bakanlık yetkilileri ise yerli kömür santrallerinden bir kısmının üretimlerini durdurmasının arz güvenliği üzerinde herhangi bir olumsuz etki yaratmasının beklenmediğine dikkat çekiyor. Gaz santrallerinin ve son yıllardaki yatırımların etkisiyle halihazırda kurulu güçteki fazla kapasitenin buradaki düşüşü rahatlıkla karşılayacağı belirtiliyor.

FİYATLARDA CİDDİ BİR ARTIŞ BEKLENMİYOR

Baz yük konumundaki yerli kömür santrallerinin üretimlerindeki azalmayla birlikte doğal gaz santrallerinin baz yük ihtiyacını karşılamak amacıyla marjinal maliyetleri daha yüksek olan doğal gaz santrallerinin üretimlerinin artacak olmasının fiyatları bir miktar arttırması bekleniyor. Öte yandan 2019 yılında elektrik fiyatlarının düşük seyretmesi nedeniyle çalışmayan ya da düşük kapasiteyle çalışan yüksek verimli gaz santrallerinin devreye girmesiyle birlikte esnek santrallerin profil etkisi de hesaba katıldığında fiyatlardaki artışın çok daha düşük olacağı kaydediliyor.

BOTAŞ’IN KARARI ÖNEMLİ

2020 yılında gaz santrallerinin üretiminde beklenen artış ise gözleri BOTAŞ’a çevirmiş durumda. BOTAŞ’ın bu aybaşında santrallerle yaptığı toplantıda santrallere sağladığı esneklik üreticiler tarafından oldukça olumlu karşılanırken BOTAŞ 2020’de santrallere gaz tedariki konusunda da güvence verdi. Toplantıda yerli kömür santralleri devre dışı kalsa da ihtiyacı karşılamaya yetecek kadar gaz bulunduğunu belirten BOTAŞ yetkilileri, santrallerini tüm talebini karşılayacaklarını ve yıl boyunca değişmemek kaydıyla santrallerin istediği tahsisat oranını belirleyebileceğini ifade etti. Öte yandan yıl içinde ek gaz talebinin karşılanacağı fakat ticari şartların farklı olabileceğine dikkat çekilirken BOTAŞ’ın santrallere çok uygun fiyatla gaz satacağının da altı çizildi. BOTAŞ’ın Gazprom’la görüşmelerinin devam etmesi nedeniyle santrallere fiyatla ilgi henüz bilgilendirme de bulunamaması nedeniyle sektörde gözler bir kere daha BOTAŞ’a çevrilmiş durumda. BOTAŞ’ın 2020 yılında santrallere sattığı gazın fiyatında indirime gitmesi durumunda elektrik fiyatlarındaki artış ihtimalinin ortadan kalkacağı ifade ediliyor.

GAZ FİYATI BELİRLEYİCİ OLACAK

Gas&Power’a konuşan sektör temsilcileri, 1 Ocak 2020 itibariyle yaklaşık 3 bin – 4 bin MW kurulu güce sahip yerli kömür santralinin bu durumdan etkileneceğinin tahmin edildiğini belirterek devreden çıkan kapasitenin doğal gaz santralleriyle karşılanmasının fiyatlarda çok büyük bir artışa neden olmasını beklemiyor. Yaşanacak kısmi artışın ise kalıcı olması beklenmiyor. Santrallerin satın aldığı doğal gazın fiyatının ise elektrik fiyatları üzerinde oldukça önemli olduğuna dikkat çekilirken santrallere uygulanan doğal gaz fiyatlarında indirime gidilmesi durumunda elektrik fiyatlarındaki artışın çok daha sınırlı kalacağı ise altı çizilen bir diğer önemli nokta. BOTAŞ’ın 2020’de ithalat fiyatlarında beklenen düşüş nedeniyle santrallere verilen gazın fiyatında indirime gidilebileceği ve BOTAŞ’ın da şu an herkes gibi önünü görmeye çalıştığını ifade etti.

KALICI BİR FİYAT ETKİSİ BEKLENMİYOR

Sektör temsilcileri ayrıca filtre düzenlemesinden her santralin aynı oranda etkilenmeyeceğine dikkat çekerek, yerli kömür santrallerinden üretimini durduracak ve üretim seviyelerinde düşüş beklenen santrallerin bir kısmının 2020 içinde bu filtre sistemlerini devreye almaları beklendiğini ve bu yüzden kalıcı bir fiyat etkisi söz konusu olmayacağına dikkati çekiyor.

FİYAT KONUSU SPEKÜLATİF

1 Ocak 2020’de yerli kömür santrallerinin elektrik üretiminde beklenen düşüşe ilişkin olarak fiyat konusunu şu an spekülatif görüyoruz.
Fiyatları etkileyebilecek birçok faktör var:

– İklim
– Su durumu
– EÜAŞ’ın fiyat stratejisi
– Yan hizmet fiyatları ve buna bağlı çalışacak santral miktarı gibi

Elektrik Üreticileri Derneği (EÜD) Başkanı Cem Aşık 

Ancak sadece düşük kapasite çalışan ve hızlıca sisteme dönebilecek doğal gaz santralleri bile yerli kömür santrallerinden doğacak üretimdeki eksik kapasiteyi kolayca karşılayabilirler. Bu senaryo gerçekleşirse doğal gaz tüketimi göreceli olarak biraz artar. BOTAŞ açısından iyi olur. İlave doğal gaz talebi LNG yoluyla karşılanırsa, Türkiye’nin ortalama doğal gaz ithalat maliyeti düşer.

Ayrıca tarifeli tüketici tarafında bir azalma trendi var. Bu da Görevli Perakende şirketlerinin EÜAŞ’tan taleplerinde bir düşüşe yer açacaktır.

SU DURUMU FİYATLARI DAHA ÇOK ETKİLEYECEK

Su durumu, fiyatları ve doğal gaz talebini bunlardan daha çok etkileyecektir. Santraller açısından fiyatın ne olduğu değil, maliyetlerini fiyata yansıtabilmeleri önemli olan. Dolayısıyla Gün Öncesi ve Dengeleme Güç Piyasalarında, rekabetçi serbest piyasa koşullarına göre belirlenen fiyatlar olması önemli.

FİYAT ARTIŞI SINIRLI OLACAK

1 Ocak’tan sonra Çevre Mevzuatlarına uyum problem sebebiyle kapatılması söz konusu olan Linyit yakıtlı termik santrallerin 2019 yılı üretim rakamlarını incelediğimizde olası emreamade güç azalmasının yaklaşık 2.500 MW mertebesinde olacağını tahmin ediyoruz, aylık öngörülerimiz aşağıdaki grafikte yer alıyor. Bu hesaplamamızda çeşitli kabuller yaptığımızı belirtmekte fayda var.

Aplus Enerji Kurucu Ortağı Ozan Korkmaz

EMREAMADE REZERV MARJIN YÜKSEK OLMASI FİYAT ARTIŞINI SINIRLAYACAK

Arz tarafından bu şekilde aniden çıkacak 2.500 MW’lık baz yük üretimin elektrik fiyatları artırmasını bekleriz. Bir de 2019’un aşırı yağışlı ve nehir akımları olarak sulak geçtiği, 2020’nin ise tam tersi başladığını göz önüne alırsak fiyat artışı daha da olası oluyor. Hatta 2019’da tüketimin yerinde saydığını ancak 2020’de tüketimde yeniden büyüme beklendiğini de dikkate alırsak arz fazlasını tanımlamakta kullandığımız “Emreamade Rezerv Marj”da 2019’a göre 2020’de ciddi bir azalma yaşanacağını öngörmek çok doğal. Tüm bunlar gaz santrallerinin üretiminde ve aritmetik ortalama PTF’de artışa yol açacaktır. Özellikle gece ve hafta sonu saatlerinde PTF’nin artışı çok olası iken pik saatlerde ciddi bir artış olmayacağını öngörüyoruz. Bunun da sebebi ne olursa olsun Emreamade Rezerv Marj’ın halen yüksek olması, pik bölgede rekabet devam edecek ve fiyat artışını sınırlayacaktır. Bunları söylerken Yap İşlet kontratlarının bitişi ile Mothball kararı alan gaz santrallerinin 2020 yılında açma kararı vereceklerini kabul ettiğimizin altını çizmem gerekiyor. Çünkü bu santraller kapalı kalmaya devam ederse pik fiyatlarda da artış söz konusu olabilir.

GAZ FİYATINDAKİ OLASI BİR İNDİRİM FİYAT ARTIŞ BEKLENTİSİNİ SÖNÜMLENDİRİR

Fiyat artışı arz/talep dengesi dışında gaz fiyatı parametresine de oldukça bağımlı. Fiyat artışından bahsettik ancak gaz fiyatındaki olası bir indirim yukarıda bahsettiğim fiyat artışı beklentilerimizi sönümlendirip PTF’nin çok da değişmemesine yol açabilir.

LİNYİTLERDEKİ ÜRETİM DÜŞÜŞÜNDEN BAĞIMSIZ OLARAK GAZA DAYALI ELEKTRİK ÜRETİMİNDE ARTIŞ BEKLİYORDUK

Bu arada gaz santrallerindeki üretimin artacağı ve gaz talebinin de buna paralel olarak yükseleceği neredeyse kesin diyebiliriz. Yani linyitler kapanmasa bile kurak 2020 ve olası talep artışı sebebiyle gaza dayalı elektrik üretiminde ve gaz talebinde bir artış bekliyorduk. Linyitlerin olası kapanışı ile daha da büyük bir artış beklediğimizi söyleyebilirim.