Bir dönem sona erdi

Türkiye’nin artan elektrik talebinin karşılanabilmesi amacıyla 90’lı yılların ikinci yarısıyla birlikte öne çıkan Yap-İşlet-Devret (YİD) ve Yap-İşlet (Yİ) modeliyle hayata geçirilen doğal gaz ve ithal kömüre dayalı elektrik santrallerinin tamamının sözleşmesi bu sene içinde sona eriyor.

Santral sözleşme süreleri sona eriyor

Toplam kurulu gücü bin 389 MW olan 4 adet Yap-İşlet-Devret (YİD) santralinden sözleşmesi devam eden 3 santralin daha sözleşmesi bu yılın Haziran ayı itibariyle sona erecek ve santraller operatörler tarafından EÜAŞ’a devredilecek. Yap-İşlet (Yİ) santrallerinde ise Mart ayı sonuna dek 3 bin 500 MW kurulu güce sahip 3 adet santralin sözleşmesi sona erecek.

Kamu önemli bir mali yükten kurtuluyor

Kurulu güçleri toplamı 7 bin 200 MW’a ulaşan bu santrallerin sözleşmesinin sona ermesiyle birlikte kamunun önemli bir mali yükten kurtulacağını ifade eden sektör kaynakları, bu durumun piyasaya ise olumlu yansımasını bekliyor.

Pozitif katkı sağlaması bekleniyor

2019 yılı sonuna kadar kademeli olarak sona erecek olan sözleşmelerin, santralleri serbest piyasada daha optimum koşullarda çalışmaya zorlayacağı için gün öncesi piyasasında elektrik fiyatlarına pozitif bir katkı sağlaması bekleniyor. Sözleşmesi sona erecek santraller, geçtiğimiz yıllarda baz yük ihtiyacını karşılamada önemli bir işlev görmüştü.

Haberin Tamamı

Bir dönem sona erdi

Yap-İşlet-Devret(YİD) ve Yap-İşlet(Yİ) modeliyle hayata geçirilen doğal gaz ve ithal kömüre dayalı elektrik santrallerinin tamamının sözleşmesi bu sene içinde sona eriyor.

Türkiye’nin artan elektrik talebinin karşılanabilmesi amacıyla 90’lı yılların ikinci yarısıyla birlikte öne çıkan Yap-İşlet-Devret(YİD) ve Yap-İşlet(Yİ) modeliyle hayata geçirilen doğal gaz ve ithal kömüre dayalı elektrik santrallerinin tamamının sözleşmesi bu sene içinde sona eriyor.

Toplam kurulu güçleri 7 bin 200 MW’a ulaşan bu santrallerin sözleşmesinin sona ermesiyle birlikte kamunun önemli bir mali yükten kurtulacağını ifade eden sektör kaynakları bu durumun piyasaya ise olumlu yansımasını bekliyor.

YİD’lerin sözleşmesi Haziran’da sona eriyor

Toplam kurulu gücü 1.389 MW olan 4 adet Yap-İşlet-Devret(YİD) santralinden sözleşmesi devam eden 3 santralin daha sözleşmesi bu yılın Haziran ayı itibariyle sona erecek ve santraller operatörler tarafından EÜAŞ’a devredilecek. Böylece 4 adet YİD santralinin de alım yükümlülüğü bitecek.

Yap-İşlet santrallerinde 3 bin 500 MW’lık sözleşme sona erecek

Yap-İşlet(Yİ) santrallerinde ise Mart ayı sonuna dek 3 bin 500 MW kurulu güce sahip 3 adet santralin sözleşmesi sona erecek. ENKA’ya ait 770 MW kurulu güce sahip Adapazarı ve 1.540 MW kurulu güce sahip Gebze Doğal Gaz Santrali süre uzatımı almış ve bu yılın Şubat ayında sözleşmesini sona ermişti. ENKA’ya ait İzmir Doğal Gaz Santralinin sözleşmesi önümüzdeki Haziran ayında sona erecek. Fransız ENGIE şirketinin Ankara’daki Baymina doğal gaz santralinin sözleşmesi ise 19 Mart’ta sona erdi. 1.210 MW’lık İsken ithal kömür santralinin sözleşmesi ise önümüzdeki Kasım ayı sonunda sona erecek. Böylece Kasım sonu itibariyle Yİ santrallerinin tamamının alım garantisi sona ermiş olacak.

Yİ’ler verimlilik artışına gidiyor

Sözleşmesi sona eren Yİ santralleri bundan sonra faaliyetlerine serbest piyasa koşullarında devam edecek. ENKA ve ENGIE sözleşmeleri sona eren santralleri yenileyerek verimliliği artırmak amacıyla yatırım yapmıştı. ENKA tarafından geçen ay KAP’a yapılan açıklamada Adapazarı ve Gebze doğalgaz kombine çevrim elektrik santrallerinin EÜAŞ ile olan Elektrik Satış Sözleşmesi’nin sonlanmasının ardından belirtilen santrallerde üretimin durduğu belirtilmişti.

Arz güvenliği etkilenmeyecek

EÜAŞ’ın portföyündeki termik santrallerin uzun dönemli elektrik alım garantilerinin bitmesi, serbest piyasa koşullarına geçiş için önemli bir gelişme olduğunu ifade eden sektör kaynakları, “2019 yılı içinde bitecek yap-işlet sözleşmelerinin toplam kapasitesi 5 bin 810 MW iken, bunların 4 bin 600 MW’ını doğal gaz santralleri 1.210 MW’ını ise ithal kömür santralleri oluşturuyor. Türkiye’nin toplam doğal gaz santrali kurulu gücünün 25 bin 500 MW olduğu düşünüldüğünde, Yİ sözleşmelerine tabi doğal gaz santralleri bunun yaklaşık yüzde 20’sine denk geliyor” değerlendirmesinde bulundu.

Sektör kaynakları YİD ve Yİ santrallerinin sözleşmelerinin sona ermesinin iletim sistem güvenliği üzerindeki olumsuz bir etkisinin olmayacağına dikkati çekerken, bu santrallerin çalışmaması durumunda da herhangi bir sorun olmayacağına ifade ediyor. Son yıllarda başta yenilenebilir enerji kaynakları olmak üzere yapılan yatırımlar elektrikte hızlı bir kurulu güç artışını sağlamıştı.

GÖP’te fiyatlara pozitif katkı sağlaması bekleniyor

Geçtiğimiz yıllarda bu santrallerin baz yük ihtiyacını karşılamak amacıyla çalıştırıldığı ve düşük seyreden piyasa fiyatları nedeniyle daha verimli santrallerin üretim yapamaması gibi durumlarla karşılaşıldığını ifade eden sektör kaynakları, “2019 yılı sonuna kadar kademeli olarak bitecek sözleşmelerin, santralleri serbest piyasada daha optimum koşullarda çalışmaya zorlayacağından, gün öncesi piyasasında elektrik fiyatlarına pozitif bir katkı yansıyacağını öngörüyoruz. Diğer yandan, beklenen pozitif katkının, düşük seyreden elektrik talebi gelişimi ve yağışlı dönemle birlikte hidroelektrik santrallerin artan üretimi nedeniyle sınırlı kalacağını bekleyebiliriz” diye konuştu.

Özel görüş

Elektrik fiyatları maliyet bazlı olmalı

Sözleşme sürelerinin sonuna gelinen Yap-İşlet-Devret(YİD) ve Yap-İşlet(Yİ) santralleriyle ilgili Gas&Power’a değerlendirmelerde bulunan EÜD Başkanı Cem Aşık, bu santralların geçmişte çeşitli defalar gerçek maliyetlerinin altında çalıştığını dile getirdiklerini belirterek şu değerlendirmelerde bulundu: “Bugüne kadar 3 bin MW civarında Yİ ve YİD santralın sözleşmesi bitti. 4 bin MW civarı da bu sene sonuna kadar bitecek santral var. 2020 ve sonrasına ise toplamda 1.000 MW altında bir kapasite kalıyor. Yani büyük bölümünün kontratları 2019 yılı içinde sona ermekte. Bu santralların çalışma rejimlerini EÜAŞ (eski TETAŞ) belirliyor. Bu santralların geçmişte çeşitli defalar gerçek maliyetlerinin altında çalıştığını dile getirdik. Zaten nispeten daha eski teknoloji olan bu santrallerin çalışma sürelerine baktığınızda, daha verimli santrallerden fazla çalıştığını görebiliyorsunuz.

Elektrik fiyatları maliyet bazlı olmalı

Büyük Yİ santralleri, piyasa şartlarında çalışmaya hazırlık olarak geçtiğimiz yıllarda verimlilik arttırıcı yatırımlar yaptılar. Ancak amortismanı bitmiş, banka borcu bulunmayan bu santrallerin bile mevcut fiyatlarla çalışmalarının fizible olmadığını görüyoruz. EÜD olarak sürekli elektrik fiyatlarının maliyet bazlı olması gerektiğini söylüyoruz. Bu şekilde özel sektör yatırımları sürdürülebilir olacağı gibi, kamu enerji şirketlerinin üzerindeki gereksiz bir yük de kalkacaktır. Piyasanın şartlarına göre fiyatlar düşebilir veya çıkabilir; yoğun bir rekabet ortamı zaten oluşmuş durumdadır. Devlet seçeceği tüketici gruplarını, hizmet ve sanayi sektörlerini doğrudan destekleyebilir. Bu çok daha etkin ve ekonomik bir yöntem olacaktır.

Maliyet yönetimi sorunu var

Türkiye’nin kurulu gücü ve iletim hatlarının kapasiteleri düşünüldüğünde biz acil bir sistem güvenliği sorunu olduğunu düşünmüyoruz. Daha çok bir maliyet yönetimi sorunu vardır. Dengeleme ve Yan hizmetler mekanizmaları üzerinden doğru fiyatlar ile bu hizmetler alındığında çalışacak birçok santral bulunmaktadır. Oluşabilecek ekstrem durumlar için de kısa ve uzun vadeli çözümler üzerinde çalışılmalıdır. Bu durum yeni ortaya çıkmış, sürpriz bir konu değil.

Gaz santralleri bir süre daha kritik rol oynayacak

Yapılan tartışmaların da işaret ettiği üzere sistemin gaz santrallerine ihtiyacı olduğu görülüyor. Ayrıca Türkiye’de henüz tam potansiyeline ulaşmamış yenilenebilir üretim arttıkça, gaz santralleri bir süre daha sistem güvenliği açısından kritik bir rol oynayacaklardır. Ancak depolama gibi teknolojiler ekonomikleştikçe bu durum değişebilir; fakat bunun için 6-10 yıllık bir zaman dilimi gerekeceğini düşünmekteyiz. Şu an en büyük tehlike, içinde bulunduğumuz ortama bakılarak yatırım kararı alınmamasıdır. Türkiye 2022 yılından itibaren arz fazlasını hızlıca eritebilecek potansiyele sahiptir. Enerji yatırımlarının uzun soluklu olduğunu düşünürseniz ve Hazineye yük getiren Yap İşlet yatırımlarını tekrarlamayı istemiyorsak, piyasayı tekrar ayağa kaldıracak adımları hemen atmamız gerekmektedir.

Dr. Doruk Parman, RM İstanbul Ailesi’ne katıldı