Serkan Uçar’dan kazı kaynaklı hasarların azaltılmasına yönelik öneriler
GAZDAŞ Gaziantep Teknik Müdürü Serkan Uçar, “Türkiye’de kazı kaynaklı doğal gaz boru hattı hasarları” konulu makalesinde ülkemizde özellikle izinsiz kazılar sonucu yaşanan boru hattı hasarlarının azaltılması için çözüm önerileri sundu.
Gaziantep Doğal Gaz Dağıtım AŞ. (GAZDAŞ) Gaziantep Teknik Müdürü ve GAZBİR/GAZMER Sistem Güvenliği ve İşletmecilik Standartları Komisyon Üyesi Serkan Uçar, “Türkiye’de Kazı Kaynaklı Doğal Gaz Boru Hattı Hasarları, Etkin Müdahale Usulleri, Kazı Hasarlarının Önemli Ölçüde Azaltılması İçin Öneriler Ve İnovatif Sistem Örneği” başlıklı bir makale hazırladı. Uçar, makalesinde ülkemizde yaşanan doğal gaz boru hattı hasarlarının sebeplerini ve bunların azaltılması amacıyla yapılması gereken çalışmaları anlattı.
Ülkemizdeki altyapı şebekesinin büyük bir ivmeyle gelişmeye devam ettiğini belirten Makine Mühendisi Serkan Uçar, “Türkiye doğal gaz dağıtım sistemi yaklaşık 137 bin 500 kilometreden daha fazla bir uzunluğa ulaşmış olup 2018 yılı sonu itibariyle Türkiye’nin tüm illerinde ve 510 yerleşim yerinde doğal gaz kullanıma sunulmuştur” ifadelerini kullandı.
“KAZI KAYNAKLI HASARLAR, SEKTÖR İÇİN KRONİK SORUNDUR”
Şehirlerdeki altyapı şebekelerinin gelişim, yenileme ve genişleme faaliyetlerindeki artışın altyapı hizmeti işletmeciliği açısından bazı tehlike ve riskleri de beraberinde getirdiğini aktaran Uçar, “Bununla birlikte dere, nehir, kanal, yol ve benzeri çalışmalar da altyapı şebekelerinin işletme ve güvenliğini olumsuz şekilde etkileyebilmektedir. Bunlardan en önemlisi ise sıkça karşılaşılan ve büyük tehdit oluşturan doğal gaz boru hattı hasarlarıdır” dedi.
Kazı kaynaklı hasarların doğal gaz dağıtım sektörü için kronik bir sorun olduğunu anlatan Uçar, bu tarz hasarların can, mal ve çevre emniyetini de büyük ölçüde tehlikeye düşürdüğünü ifade etti. Uçar ayrıca, hasara uğrayan altyapı şebekeleri nedeniyle vatandaşlara verilen hizmetin de kesintiye uğrayabildiğini belirtti. “Kazı, delgi ve benzeri çalışmalardan kaynaklanan doğal gaz boru hattı hasarları, güvenli doğal gaz şebeke işletmeciliğinin önündeki en büyük zorluklardandır” diyen Serkan Uçar, diğer altyapı kuruluşlarının doğal gaz boru hatlarına verdiği hasarlar nedeniyle ölümlü, yaralanmalı veya maddi hasarlı olayların meydana gelebildiğinin de altını çizdi.
“ÜLKE EKONOMİSİNDE KAYIPLARA SEBEP OLUYOR”
Türkiye’de izinsiz ve kontrolsüz kazı sayısının her geçen gün arttığını söyleyen Uçar, bu durumun sonuçlarını ise “Sondaj benzeri çalışmalarda, doğal gaz dağıtım şebekesinde delinme, yırtılma, kırılma ile birlikte yüksek basınçta kontrolsüz gaz çıkışları veya yangın meydana gelebilmektedir. Bu nedenle can, mal ve çevre emniyeti ile konut, ticari ve endüstriyel sanayi kuruluşlarının doğal gaz arzı tehlikeye girmekte, ülkemiz için büyük maddi kayıplara sebebiyet verebilmektedir.” şeklinde açıkladı.
“KONTROLSÜZ İŞLERE ACİL MÜDAHALELER, RUTİN HALE GELDİ”
Doğal gaz dağıtım şebekesine iş makineleri veya insan gücüyle yapılan izinsiz kazı çaışmaları gibi dış etkilerle verilen hasarların, doğal gaz dağıtım kuruluşlarının normal şebeke aktiviteleri dışındaki uygulama faaliyetleri olduğunu ifade eden Serkan Uçar, “Türkiye’deki doğal gaz dağıtım şebekesinde meydana gelen yüksek sayıdaki izinsiz kazı kaynaklı hasarlar incelendiğinde, bu kontrolsüz ve plan dışı işlere acil müdahale ve onarım çalışmalarının da rutin işletme faaliyetine dönüşmüş durumda olduğunu gözlemliyoruz” diye belirtti.
HASARLARIN AZALTILMASI İÇİN ÖNERİLER
Kazı kaynaklı doğal gaz boru hattı hasarlarının önemli ölçüde azaltılması için önerilerde de bulunan Uçar, makalesinde şu bilgilere yer verdi; “Yerel yönetimler ve altyapı yapım işletme kuruluşları, ilgili altyapı şebekelerinin projelendirilmesi ve uygulanmasını takiben bu şebekelerin en doğru işletilebilmesi amacıyla entegre yönetim aracı olan coğrafi bilgi sistemlerini kullanabilir” dedi. Bilgi sistemleri ile yönetilmeyen ve sürekli güncel halde tutulmayan altyapı şebekelerinin işletme risklerine sebep olabileceğini anlatan Uçar, “Bununla birlikte koordinatları belli olmayan şebekelerde yapılan altyapı iyileştirme, deplase ve benzeri çalışmalar diğer altyapı şebeke işletmecilerinin kontrolsüz kazı kaynaklı hat hasarları, engel geçiş emniyet mesafelerine uyulmaması gibi zaman içerisinde yaşanabilecek olumsuz durumlar ciddi şekilde etkileyebilmektedir. Doğal gaz boru hattı çevresinde yapılacak kazı çalışmalarında, doğal gaz dağıtım kuruluşlarına mutlak suretle haber verilmesi ve çalışmaların teknik personel nezaretinde yapılması can, mal, çevre emniyeti ve doğal gaz arz güvenlinin temini açısından çok önemlidir” dedi.
RİSKİN AZALTILMASI İÇİN İNOVATİF SİSTEM ÖRNEĞİ
Kazı hasarları riskinin önemli ölçüde azaltılması çözümü amacıyla, Gaz Teknoloji Enstitüsü (GTI) tarafından yeni bir teknolojik proje geliştirildiğini aktaran Uçar, 2018 yılında Kaliforniya Enerji Komisyonu tarafından desteklenen ve “Kazı İşlemleri Küresel Konumlandırma Bildirim Sistemi” projesinin detaylarını şu şekilde anlattı: “Haberleşme ve hareket sensörlerini barındıran bir GPS ünitesi, geliştirilen özel bir cihazda toplanmış ve yardımcı operatörlere gerçek zamanlı olarak doğru konumlar, uyarılar ve kazı iş makinelerine işletim durumunu kontrol etmek için ekskavatör ve tarım makinelerine 150 adet kazı tespit ve bildirim ünitesi monte edilmiştir. Programda ayrıca iş makinesinin operatörü, araç plakası ve fotoğrafı, iş makinesi sahibi bilgileri de yer almaktadır. Bir pano arayüz programı vasıtasıyla iş makinesinin konumu ve durumu ile boru hattı verileri izlenebilmektedir. Coğrafi bilgi sistemi varlık haritalarına doğru olay yeri, hedeflenmiş uyarılar, iletişim ve gerçek zamanlıya yakın erişim için bir platform sunarak acil durum bilincini geliştirmek için sistem mimarisi kullanılmıştır.”
Uçar makalesinde son olarak, kazı kaynaklı boru hattı hasarlarında, hızlı müdahale uygulamaları veya bu uygulamaların geliştirilmesinden çok, kazı hasarlarının oluşmaması için idari, teknik, yasal yönlerden topyekun geliştirilmiş tedbirlere odaklanılması gerektiğini ifade etti.