Rüveyde Pat, vorteks tüplerinin önemini anlattı

ESGAZ İşletme ve Bakım Onarım Mühendisi Pat’ın yazdığı makalede doğal gaz dağıtım hatlarında kurulan basın düşürme istasyonlarını ve pilot gazı ısıtıcısı vorteks tüplerinin kullanım alanları ele alındı.

ESGAZ İşletme ve Bakım Onarım Mühendisi Rüveyde Pat, “Doğal Gaz İstasyonlarında Pilot Gazı Isıtıcısı: Vorteks Tüpü” başlıklı bir makale kaleme aldı. Makalede, doğal gaz dağıtım hatlarında kurulan basınç düşürme istasyonları ve bu istasyonlarda kullanılan vorteks tüpleri detaylı şekilde anlatıldı.

Makalesinde doğal gazın, boru hatlarında yüksek basınç ve hızlarda taşındığını ancak dağıtım şebekelerine girmeden önce basıncının kullanılabilir seviyeye düşürülmesi gerektiğini hatırlatan Rüveyda Pat, hat başlangıcındaki doğal gazın basıncı ile hat boyunca ilerleyen doğal gazın basıncının sürtünme ve enerji kayıplarından dolayı düşüş gösterdiği bilgisini verdi. Meydana gelen bu basınç düşmelerinin şebeke işleyişini engellememesi için basınç değerlerinin belli aralıkta tutulması gerektiğine işaret eden Pat, bu amaçla iletim hatlarında basınç yükseltmek için kompresör istasyonlarının ya da müşterinin ihtiyacına göre dağıtım hatlarında basınç düşürme istasyonlarının kurulduğunu, vorteks tüplerinin de bu istasyonlarda kullanılmak üzere geliştirildiği bilgisini verdi.

Vorteks tüplerinin çalışma prensipleri hakkında da açıklamalar yapan Rüveyde Pat, 1931 yılında Fransız bilim adamları tarafından geliştirilen bu aracın sadece basınçlı gaz ile çalışan, kontrol vanası hariç hareketli bir parçası bulunmayan ve basit bir borudan ibaret olan aynı anda hem soğuma hem de ısınma işlemi gerçekleştirebilen bir sistem olduğunu ifade etti.

BASINÇ DÜŞÜRME VE ÖLÇÜM İSTASYONLARI

Doğal gazın sanayi müşterilerine ve doğal gaz dağıtımı yapan şirketlere teslim edildiği noktalarda, satılan gaza ait bir takım değerlerin tespiti, müşterinin öngördüğü şartların sağlanması ve satış için gerekli verilerin elde edilmesi için basınç düşürme ve ölçüm istasyonları (RMS) kurulduğunu anlatan Pat, bu istasyonların A ve B tipi olmak üzere ikiye ayrıldığını belirtti. A tipi istasyonların şehir tüketimlerinde, B tipi istasyonların ise büyük tüketiciler (fabrika, sanayi tesisi vb.) için kurulduğu da aktarıldı. Makalede, A tipi istasyonların ana fonksiyonlarının; istasyon çıkış basıncının, sıcaklığının ayarlanması ve geçen gazın ölçümünün yapılması olduğu anlatıldı.

A tipi istasyonların temel olarak; filtrasyon bölümü, ısıtma ve basınç düşürme (regülasyon) bölümü, ölçüm bölümü olmak üzere üç bölümden oluştuğuna dikkat çeken Pat, bu tip istasyonlarda, olası bir durumda gaz akışının kesintiye uğramaması için bütün bölümlerin tam kapasitede akış sağlayacak şekilde yedekli olarak imal edildiğini vurguladı.

A TİPİ İSTASYON BÖLÜMLERİ

Makalede, A tipi istasyonların bölümleri hakkında da bilgiler verilirken filtrasyon bölümünde doğal gazın istasyonlara girişinin, istasyon girişinde bulunan vana grupları ile sağlandığı aktarıldı. Bu bölümde, doğal gazın basınç düşürme ve ölçüm ünitelerine girmeden önce içerisindeki istenmeyen tozların, partiküllerin temizlenmesi ve beraberinde gelebilecek sıvının tutulması için doğal gaz filtrelerden geçirildiği ve bu filtrelerin 5 mikron ve daha büyük partiküllerin yüzde 90’ını temizleyecek nitelikte olduğu kaydedildi.

Regülasyon bölümünde giriş basıncındaki doğal gazın istenen basınç aralığına düşürülmesinin sağlandığı anlatıldı. Ayrıca bu bölümde yer alan ısıtıcıların, regülasyon öncesinde giriş basıncındaki doğal gazın sıcaklığını artırmak amacı ile yedekli olacak şekilde kurulduğu bilgisi de verildi. Doğal gazın, ısıtıcılardan sonra basınç düşürme bölümüne geçtiği ve basınç düşürme işleminin, kesitin daraltılması ve belirli bir miktarda gaz geçişine izin verilerek basıncın kullanılabilir seviyeye getirilmesi olduğu ifade edildi.

Ölçüm bölümünde ise ticari ölçüme esas olan türbinmetre/rotarymetre grubu ve kontrol amaçlı ultrasonikmetrenin bulunduğu anlatılan makalede; türbinmetrenin tam kapasiteyle çalışmakla beraber, akış düzenleyicisinden kaynaklanan nedenlerle ve ISO 9951’e uygunluğu açısından minimum iki hattan meydana geldiği, ultrasonikmetrenin ise tek bir hattan oluşmasının yeterli görüldüğü kaydedildi. Ayrıca ölçüm bölümünde gerekli ölçüm ve kontrollerin yapılabilmesi için basınç ve sıcaklık göstergelerinin bulunduğu da ilave edildi.

VORTEKS TÜPLERİ YAKITTAN TASARRUF SAĞLIYOR

Doğal gaz dağıtım hatlarında kurulan basınç düşürme istasyonlarında kullanılan vorteks tüplerinin, sürekli akış altında basınçlı havayı veya herhangi bir gazı sıcak ve soğuk akımlara ayıran, kontrol vanası hariç hiçbir hareketli parçası olmayan basit mekanik cihazlar olduğunu anlatan Rüveyde Pat, vorteks tüpünde iki farklı sıcaklıkta akışkan elde edilmesinin temel prensibinin, iki farklı açısal hızda dönen akışlar arasında gerçekleşen enerji transferi olduğu bilgisini verdi.

ESGAZ İşletme ve Bakım Onarım Mühendisi Rüveyde Pat, makalenin son bölümünde vorteks tüplerinin, enerji israfını ve hava kirliliğini önleme, aynı zamanda serbest bir ısıtma görevi yapma potansiyeline sahip olduğunu belirtti. Pat, vorteks tüplerinin basınç düşürme ve ölçüm istasyonlarında kullanılması ile basınç regülatörlerinin yükünün azalarak daha güvenilir ve kararlı çalışmasının sağlandığını, doğal gazın ısıtılması için ısıtıcılar kullanılması gerektiğinde ısıtıcıların yükü azaldığından yakıttan tasarruf elde edildiğini ve yanma ürünlerinin çevreye atılmasının önlenmesi gibi önemli avantajlar elde edildiğini aktardı. Ebatlarının küçük ve hafif olması, bakım gerektirmemeleri, gecikmesiz rejime ulaşmaları, kimyasal madde içermemeleri ve dolayısıyla ekolojik açıdan zararlı olmamaları gibi birçok özellikleri ile vorteks tüplerinin günümüzde birçok ısıtma ihtiyacına çözüm olabildiğini ifade eden Pat, bu tüplerin günümüzde çeşitli ticari firmalar tarafından seri imalatlarının yapıldığını da ilave etti.