ISTRADE 2019’da ‘Enerji Piyasalarında Finansman 1’ oturumu yapıldı
4. Enerji Ticareti ve Tedariği Zirvesi ISTRADE 2019’a ‘Türkiye Ekonomisi’ sunumu ve ‘Enerji Piyasalarında Finansman 1’ oturumu ile devam edildi.
4. Enerji Ticareti ve Tedariği Zirvesi ISTRADE 2019 oturumları ‘Türkiye Ekonomisi’ sunumuyla devam etti. Sunumu Ekonomist Fatih Keresteci gerçekleştirdi. Sunumun ardından ‘Enerji Piyasalarında Finansman 1’ oturumu gerçekleştirildi. Oturumun moderatörlüğünü, Montel Foreks Editörü Nazlı Naseh yaparken, konuşmacı olarak da EÜD Başkanı Cem Aşık, ETD Başkanı Tamer Çalışır ve GAZBİR Başkanı Yaşar Arslan yer aldı.
“Hiçbir üretici uzun süre zarar edeceği yatırımı yapmaz”
Ekonomist Fatih Keresteci “Şu an piyasamız için bıçak sırtı bir dengeden bahsediyoruz. Aslında içinde bulunduğumuz tablo pozitif bakmamızı engelliyor. Finansal piyasaları daha iyi anlamamız için genele bakmamız lazım. Ocak 2019 ‘dan sonra ‘BIST100’ endeksinde yüzde 17’ye varan bir yükseliş yaşandı. Siyasal anlamda ilişkiler sektörü de olumsuz etkiledi. Dünyada bir majör değişim yaşanıyor. Dünya sağa (siyasi anlamda) kayıyor ve bu değişimi iyi analiz etmek lazım. Yapılan parasal genişleme paradan para kazanmayı destekledi ama sektörlere bir katkı sağlamadı. Şu anda dünyada bir tek ABD büyüyor. Burada en önemli soru ABD piyasası nerede? Piyasalar diyor ki; ABD büyüdü ama daha fazla büyümeyecek, çünkü piyasalar geri gidiyor. ABD’nin negatif bir büyüme kaydedeceğinden endişe duyuluyor. ABD’nin gücü dolardan geliyor. Dünyada herkes ABD dolarını faiziyle kabul ediyor. Ama zaman içinde dünya dolardan oldukça uzaklaştı. 2001’de Amerikan Merkez Bankası faiz indirdi. ABD ekonomisi sorun yaşarsa birçok ülke kriz yaşar ki Türkiye de bu ülkelerden biri. ABD’nin ekonomik gelişimini takip etmemiz lazım.
Türkiye ekonomisine bakarsak, şu an sürdürülebilir bir tablomuz yok. Hiçbir üretici uzun süre zarar edeceği yatırımı yapmaz. Dünyada süt fiyatlarının su üretiminden ucuz olduğu tek ülke Türkiye. Üretici doğal olarak üretimi durduracak. Sonuç olarak Türkiye’nin ithalatı düşüyor. İmalat sanayimiz eylül ayında çökmüştü. Şu anda biraz daha toparladık ama hala kötü gidiyoruz. Negatif büyüyoruz diyebiliriz. Ama Türkiye ekonomisine ilişkin güveni garantilerseniz büyürsünüz. Türkiye’nin büyümesi de krediye bağlı. Kredi aldığı sürece ülke büyüyor. Son 13 haftada kredi büyümeye başladı. Bunu da kamu bankaları sağlıyor.
Finansal piyasalardaki kanseri yenelim diye kullandığımız ilaçlar reel sektörde metastaza neden oldu. Kar edemiyorsanız sorun vardır. Reel sektör sorun yaşarsa o sorun bankalarındır, bankalar sorun yaşarsa o sorun kamunundur. Herhangi bir şekilde Türkiye’nin kaynak bulması lazım. Ekonomide kilit taşı güvendir. Güveni sağlarsanız ekonominiz düzelir” dedi.
“Enerji sektörü finansal anlamda çok zor 2 yılı geride bıraktı”
‘Enerji Piyasalarında Finansman 1’ oturumunda oldukça zor 2 yılın geride kaldığını ve enerji sektörünün finansman durumunun zor bir süreçten geçtiğinin altını çizen moderatör Montel Foreks Editörü Nazlı Naseh sözü konuşmacılara bıraktı.
“Fizibilitelerdeki fiyat tahminleri yanlış yapılıyor”
EÜD Başkanı Cem Aşık, “Şirketlerin durumlarını alım garantisi ve gücü belirler. Kredi geri ödemesinde sorunsuz olan grup hiç konuşmuyor ama yanlış anlaşılmasın, çok karlı değil santraller. Diğer grup ise geri ödemesi yüklü miktarlar olan gruplar. Fizibilitelerdeki fiyat tahminleri yanlış yapılıyor. Bir diğeri gelirin TL ödemenin dolar olduğunu bilen şirketler hesap yapmadı. Kamu tarafında da maliyet bazlı değil, politik bazlı fiyatlandırma yapıldı. Piyasada bir ticaret yok. Yüzde yüz spota satış yapılıyor. Bu nedenle öngörülebilirlik ve şeffaflık çok önemli.
Finans sektörünün sağlıklı olması ülkemiz açısından çok önemli. Burada odaklanmamız gereken konu; bankalara geri ödemesi olan şirketlerin, nasıl ödeyebileceklerine çözüm bulmamız lazım. EÜD olarak sürekli enerji halkasında maliyet bazlı fiyatlandırma yapılması gerektiğini söylüyoruz. Piyasada doğru fiyatalar oluştuğu zaman doğru kaynaklar da kullanmış olacağız. Bu da ülke ekonomisine ciddi katkı sağlar. Katma değer yaratan şirket ve katma değer yaratmayan şirketleri ayırmamız gerekiyor. Enerji yatırımları uzun soluklu yatırımlar. 2023’den itibaren yükselişe geçtiğimiz varsayarsak, bir arz sorunu yaşama riskimiz var. serbest bir piyasa alım garantisi biten yatırımlar için çok kritik. Bu piyasanın çoğu eninde sonunda serbest piyasayla karşılaşacak. Teknolojik trendler bizi değişime zorluyor. Dijitalleşme enerji sektörünü ciddi etkiliyor. Piyasa yapısını geleceğe uygun şekilde dönüştürmemiz gerekiyor” diye konuştu.
“Türkiye elektrik piyasasında kapasite mekanizmasını verimli kullanmalı”
ETD Başkanı Tamer Çalışır, “Enerji ticareti ve değer zincirindeki halkalarını konuşalım istiyorum. Türkiye çok önemli adımlar attı. Sağlıklı bir büyüme miydi bilmiyoruz ama yine de gelişim gösterdi. Bu gelişim çizgisi öngörülebilirlik azaldıkça düşüyor.
Kamu santralleri temel davranış nedenleri; arz güvenliği, elektrik ve gaz tarifeleri, KİT’lerin bütçesi ve suyun kullanım stratejilerine göre değişkenlik gösterebiliyor. 2019 kalan dönemi, tarifelerin değişmediği ve fiyat beklentisi PTF-YEKDEM fiyatlarını yansıtıyor. Türkiye elektrik piyasasında da kapasite mekanizmasını verimli kullanmalı. Finansal zorluğu neden yaşadığımız da gelince; çürüme bir yerden başlarsa zarar durdurulamayacaktır. Toptanın denge unsuru olduğunu unuttuk. Fiyat belirsizliği ve tedarikçiye duyula güvenin azalması durumunda ve daha birçok güven sarsan durumlar tıptan unsurunu bitirdi. Bizim finansal olarak ilerleyebilmemiz için ne gelir elde edeceğimizi bilmemiz gerekiyor. Ticaret unsuru en önemli noktalardan. Ticaret hacmimiz geriliyor. Finansman anlamında bir teminatlanma mekanizması gerekiyor. Finansmanın ticaretle eş değer gitmesi gerektiğini düşünüyorum” ifadelerini kullandı.
“Özel sektörümüz 2018 yılında beklentisini alamadı”
GAZBİR Başkanı Yaşar Arslan, “Doğal gaz sektörü yüzde 99’u ithal olmasından mütevellit farklı bir ürün. Özel sektörümüz 2018 yılında beklentisini alamadı. 2019 baktığımızda satış anlamında yok diyebileceğimiz bir aşamada ilerliyor. Bu yıl doğal gaz sektörü 1.8 milyar al ya da öde durumuna girecek. Dağıtım sektörümüz Avrupa ve dünya şartlarında çok iyi dizayn edilmiş bir sektör. Lakin dağıtım sektörümüzün doğal gazda yap işlet devret değil, yap işlet modeline uygun olması gerekiyor ama kimse bunu göremiyor.
Geçmişteki yatırımlar likidite sorununu arttırdı. Likidite sorunu sektörün en büyük sorunu. Türkiye’deki illerin hemen hemen hepsi doğal gaza kavuştu. Bankların şirketlerin yatırımları doğru inceleyip, ona göre nitelendirmesi çok önemli. Finansal kuruluşların firmaları yakından izleyerek yatırımcıyı daha doğru tanıyıp ona göre bir yol izlemesinin daha mantıklı olduğunu düşünüyorum” şeklinde konuştu.